Zeytin ve Sulama
Zeytincilikte sulamadan beklenen fayda vegetatif gelişmenin, verim ve kalitenin iyileştirilmesidir. Bu amaçla sulamaya elverişli kalitede suyun bitkinin suya ihtiyaç duyduğu dönemlerde ve uygun bir yöntemle bitki kök bölgesine verilmesi gerekmektedir. Ülkemizde zeytin yetiştiriciliği çoğunlukla sulanmayan koşullarda yapıldığından, zeytinlerde elde edilen verim ağaç sayısına oranla azdır. Bir başka deyişle, ağaç başına verim çok düşüktür. Zeytincilikte gerek iyi bir vegetatif gelişme, gerekse yüksek verim ve kaliteli ürün elde etmek için gelişme dönemleri dikkate alınarak su ihtiyacı karşılanmalıdır. Sulama zeytinin irileşmesini ve et/çekirdek oranının artmasını sağlayarak, kaliteyi yükseltmesinin yanında sürgün gelişmesini uyararak ağacın daha düzenli ürün vermesine neden olur.
Zeytin meyvesinde damla sulama:
Zeytin ağacı genellikle sulanmaz ancak eğer sulama imkânı varsa ürünü artırmak ve kaliteli ürün elde etmek için sulanmalıdır. Verilecek su miktarı ve zamanı topraktaki su rezervine göre ve zeytinin suya ihtiyaç duyduğu hassas devreler göz önüne alınarak tespit edilmelidir.
Zeytinin, ürün miktarı ve kalitesini yağ randımanını artırmak için sulanması gereken hassas dönemler;
- Çiçeklenme öncesi ve sonrası (nisan- mayıs),
- Meyve oluşum başlangıcı (haziran sonu- temmuz başı),
- Meyvenin renk değişimi devresidir.
Zeytinlerin bol çiçek vermesi ancak çok az tane tutması ve tane dökülmesinin en büyük nedeni topraktaki suyun yetersiz olmasıdır. Çiçeklenme ve tane tutumu sırasında sulama uygun değildir. Bu dönemden hemen önce sulama yapılmalıdır.
Zeytinin yılık su ihtiyacı 650-700 mm’dir. Daha az yağış alan yerlerde sulamaya ihtiyaç vardır. Ağacın en çok suya ihtiyaç duyduğu yaz ayları ve eylül ayında yapılacak 4-5 sulamanın ürün miktarını artırdığı bilinmektedir.
Zeytin ağacındaki gelişme durumu ve dönemlere göre su ihtiyacı:
** Sulama Zorunluluğu | * Gereksinim duyulduğunda sulama
Zeytin üretim alanlarımızın %75’i kır ve kır taban gibi meyilli alanlarda olup %90’ı kuru şartlarda bulunmaktadır. Mümkün olan yerlerde zeytinleri sulamak, zeytinin yıl içerisindeki tüm gelişme dönemlerinde topraktaki nem eksikliğine göre gösterdiği çeşitli tepkileri ortadan kaldırır. Bunları gidermek için ihtiyaç duyduğu dönemlerde sulamak gerekir. Sulamaya en çok ihtiyaç duyulan dönem çiçeklenme sonu ile meyvede renk dönüşümü aşamaları arasındaki dönemdir. Özellikle de çekirdek sertleşme döneminde zeytinin su ihtiyacı karşılanmalıdır. Bu dönemde sulama yapılırsa ürün miktarı ağırlıkça artarken, ürünün sofralık değeri de yükselir.
Su stresinin zeytin ağacına etkisi şöyledir;
- Gelecek yılın çiçek tomurcuğu gözlerinde azalma yaparak periyodisiteye ( var-yok yılı) sebep olur.
- Çiçeklenme ve meyve tutumu az olur.
- Sürgün gelişimi azalır.
- Meyve kalitesi, meyve iriliği ve verim düşer.
Zeytin ağacındaki gelişme durumu ve dönemlere göre su ihtiyacı:
Zeytin ağaçlarında yetersiz sudan kaynaklanan riskler ne kadar önemli ise aşırı sudan kaynaklanan riskler de eş değer derecede önemlidir. Aşırı su tutan nemli toprak şartlarında zeytin yetiştiriciliği zaten tavsiye edilmemektedir.
Zeytin meyvesinde sulama:
Ülkemizde zeytinlerde daha çok tava ya da karıkla sulama sistemi uygulanır. Tava yöntemi daha çok düz ya da hafif eğimli arazilerde uygulanır. Tavanın genişliği ağacın taç genişliği kadar olmalıdır. Karık sulamada ise %2-3 eğim verilerek karıklar açılır. Bunun yanında zeytinde damla sulama sistemi de kullanılmaktadır.
Zeytin ve İlaçlama
Zeytin dal kanseri, zeytin solgunluğu, halkalı leke hastalığı, armillaria kök çürüklüğü ve antroknoz önemli zeytin hastalıklarıdır. Bazı önemli zeytin zararlıları ise zeytin sineği, zeytin güvesi, zeytin kara koşnili, zeytin kabuklu biti ve zeytin pamuklu bitidir.
Zeytinliklerde yapılan kimyasal mücadeleler devlet tarafından düzenli olarak hava ilaçlaması şeklinde gerçekleştirilmektedir. Bu uygulama daha çok zeytinliklerin yoğun olarak kurulduğu bölgelerdedir (Marmara , Ege vb.). Diğer alanlarda kişisel ilaçlamalar yapılmaktadır.
Zeytin meyvesinde ilaçlama:
Zeytin Meyvesinde Görülen Zararlılar
Zeytin sineği
Kışı pupa halinde toprakta geçirir. Meyveler nohut kadar olduğunda yumurtalarını bırakır. Larvalar meyve eti içinde beslenerek gelişir. Ergin sinekler tekrar yumurta bırakarak yılda 4-5 nesil verir. Zeytin sineği meyvede 1/3 oranında ürün ve kalite kaybına, zeytinyağlarında ise asitliği artırdığı için zeytinyağlarının kalitesinin bozulmasına ve büyük miktarlarda ekonomik kayıplara neden olmaktadır.
Zeytin sineği:
Zeytin sineği ile mücadelede, popülasyon miktarını ekonomik zarar eşiği altında tutmak için sofralık zeytinlerde 100 meyvede 1-2’sinde, yağlık çeşitlerde ise 10’unda vuruk görüldüğünde kimyasallarla ilaçlanmalıdır ve yılda 3-4 kez tekrarlanmalıdır. Ayrıca zeytin sineği ile mücadelede biyolojik ve biyoteknik metotlar kullanılmaktadır.
Zeytin güvesi
Lepidoptera takımından bir kelebek olup asıl zararı larvaları yapar. Her bir kelebek yılda 3 nesil verir ve bunlar zeytinin çiçeğine, meyvesine ve yaprağına zarar verir. Çiçek nesli çiçek tomurcuklarını kurutur. Meyve nesli meyve çekirdeğine girerek meyvelerin dökülmesine neden olur. Yaprak nesli yaprakta galeriler açarak tahrip eder. İlk 2 nesil ekonomik anlamda büyük zararlara yol açar.
Zeytin güvesi:
Zeytin güvesine karşı; çiçek, meyve ve yapraklardaki tahribat %10 olduğunda yapılır. İlk 2 nesil için nisan-mayısta sistemik etkili ilaçlarla kullanılmalıdır.
Zeytin Meyvesinde Görülen Hastalıklar
Zeytin Halkalı Leke Hastalığı
Hastalığın etmeni bir fungus olup yapraklarda siyahımsı-gri renkte içiçe halkalar şeklinde ortaya çıkar. Özellikle nemli ve yağışlı bölgelerde sık görülür. Hastalığa yakalanan ağaçlarda fazla miktarda yaprak dökülmeleri olur, sürgünler ve ince dallarda kurumalar olabilir. Dolayısıyla meyve veriminde bir düşüş olmaktadır.
Zeytin halkalı leke hastalığı:
Halkalı leke ile mücadelede, nemli yerlerde zeytinlik kurmama, taban suyu yüksek ise drenaj kanalları açma, budama ile ağaçları havalandırma ile ilkbahar ve sonbahar yağmurlarından önce kimyasal mücadele (%1-2’lik bordo bulamacı) yapılmalıdır.
Zeytin Dal Kanseri Hastalığı
Hastalığın etmeni bir bakteridir. Kök, gövde, yaprak ve meyvelerde ur şeklinde görülür. Sadece yaralı kısımlardan bitkiye girer ve hastalık yapar. Hasat sırasında çırpmalardan kaçınmalıdır. Ayrıca dolu ve don olaylarının sonucunda ağaçta meydana gelen yaralar da hastalığın yayılmasında önemli etkenler olmaktadır.
Zeytin Dal Kanseri Hastalığı:
Zeytin dal kanseri ile mücadelede bazı kültürel tedbirlerin yanında kimyasal mücadele yapılmalıdır. Kanserle bulaşık olan zeytinliklerde yılda 4 kez %1-2’lik bordo bulamacı ile ilaçlama yapılmalı ve 2 yıl tekrarlanmalıdır.
Zeytin bitkisinde görülen hastalık ve zararlıları bir tablo halinde özetleyecek olursak;
Zeytin bitkisinde görülen hastalık ve zararlıları:
Zeytin ve Gübreleme
Zeytinliklerin gübrelenmesinde, zeytinin yaşına, gelişmesine, sulama durumuna, iklime, kaldırılacak ürün miktarına ve yaprak – toprak tahlilleri neticesinde bitkide ve toprakta belirlenen besin elementlerine göre uygun bir besleme programı hazırlanmalıdır.
Zeytin ağacı derin bir kök sistemine sahip olmadığından ve en önemli besleyici kökler gövdeye yakın olduğundan verilecek gübreler hemen taç altına verilmelidir. Gübrenin azı da, fazlası da mahsulün verim ve kalitesine, ayrıca bitkiye ve ekonomiye zarar verir. Toprak ve yaprak analizleri sonucu yapılan gübrelemenin en doğru gübreleme olacağı bilinmelidir.
Zeytinde damla sulamada kullanılan gübreleme tankı ve dağıtımı:
Zeytin ağacı gelişme başlangıcı ve çiçeklenme dönemi olan mart-mayıs ayları ile çekirdek sertleşmesi dönemi olan temmuz aylarında daha fazla bitki besin maddesine ihtiyaç duyar. Zeytinliklerin şubat-mart aylarında ilkbahar yağmurlarından önce gübrelenmesi gerekmektedir. Azot, fosfor ve potasın hepsi birden verileceği gibi, fosfor ve potasın tamamı, azotun ise 2/3’ü şubat-martta 1/3’ü de meyve döneminde uygulanabilir.
Verime yatmış olan zeytinliklerde çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde azota ihtiyaç artar. Azotlu gübreler, zeytinin en çok ihtiyaç duyduğu şubat- mart aylarında (amonyum sülfat formunda) verilmelidir. Bunun için sulanan koşullarda azotlu gübrenin ilk dozu çiçeklenmeden 3-4 hafta önce, ikinci dozu meyve tutumunda (mayıs) ve son dozu ve çekirdek sertleşme döneminde (temmuz – ağustos) verilmelidir. Eğer sulama imkânı yok ise tek seferde şubat sonu mart başında azotlu gübre uygulanmalıdır. Azotlu gübreler gövdeden 50-70 cm uzağa, taç izdüşümüne serpilerek çapa vb. aletlerle gömülür. Verilecek azot dozu şartlara göre ortalama 50-660 g/ağaç arasındadır.
Fosforlu ( Triple Süper Fosfat ) ve potasyumlu ( Potasyum Sülfat ) gübreler taç izdüşümüne ve 15- 20 cm derine verilmelidir. Bu gübreler sonbahardan ilkbahara kadar verilebilir. Ağaç başına verilecek K2O miktarı 250-1000 gr/ağaç, P2O5 miktarı ise 0-500 g/ağaç arasında değişmektedir. Noksanlıkları tespit edilen iz elementlerde verilmelidir.
Zeytin ağaçlarında gübreleme programı yapılmalıdır. Hangi zamanda ne gübresi verileceği iyi tespit edilmelidir.
Zeytin tesisi kurulmadan önce sıcaklık, yıllık yağış miktarı ve yağış dağılımına ait bilgilere dikkat edilmelidir. Sulama yapılacak ise sulama suyu kalitesi ve debisi bilinmelidir. Zeytin tesisi kurulmadan önce gübre tavsiyesi amacı ile 0 – 30 ve 30 – 60 cm toprak derinliklerinden ayrı ayrı toprak örneği alınıp analiz yaptırılarak tesis gübrelemesi yapılmalıdır.
Tesis gübrelemesinde zeytinin köklerini iyi geliştiren fosforlu ve potasyumlu gübreler ile hayvan gübresi kullanılır. Ülkemiz topraklarının büyük bölümünde zeytine özgü olarak bor ve çinkonun yetersiz olduğu belirlenmiştir. Tesis gübrelemesinde toprak pH değerine göre çinkolu ve borlu gübreler kullanılabilir. Tesis gübrelemesinde; fosforlu gübre olarak toprak pH değerine göre Triple Süperfosfat veya Diamonyum Fosfat, potasyumlu gübre olarak Potasyum Sülfat, çinko için Çinko Sülfat ve bor için Boraks kullanılabilir.
Zeytin bitkisi çeşitlerine ve bölgeye göre 5-6 yaştan 6-12 yaşına kadar ancak verime yatar. Bu dönemlerde zeytin fidanları dengeli beslenerek tam verim çağında yüksek ve kaliteli ürün vermesi sağlanmalıdır. Zeytin tacının sıra aralarını kapatıncaya kadar toprağın su tutma kapasitesini artırmak için sıra aralarına sonbahar – ilkbahar arasında yeşil gübre bitkisi yetiştirilerek toprağa karıştırılmalıdır. Zeytin yetiştiriciliğinde ilk gübreleme, ocak -şubat aylarında yapılmalıdır. Bu dönemde sulama yapılmayan bahçelerde, azotlu gübrenin yarısı veya 2/3’ü, fosfor ve potasyumlu gübrelerin tamamı uygulanmalıdır. Sulama yapılan bahçelerde ise azotlu gübrenin yarısı, fosforlu ve potasyumlu gübrenin tamamı ilk gübrelemede uygulanır. İlk gübrelemede gübreler bant halinde toprağın 15-20 cm derinliğine verildikten sonra toprağa karıştırılmalıdır.
Bu dönemde azotlu gübrenin geri kalan bölümü serpme olarak uygulanıp 5-10 cm derinliğinde toprağa karıştırılır. Sulama yapılan bahçelerde azotlu gübrenin geri kalan kısmı iki eşit bölüme ayrılarak uygulanır. İlk bölümü meyve tutumu tamamlanınca diğeri meyve irileşme döneminde uygulanmalıdır. Gübreler uygulandıktan sonra mutlaka sulama yapılmalıdır. Zeytin fidanlarına verilecek gübre miktarı toprak ve yaprak analizlerine göre belirlenmelidir. Eğer gübreler damla sulama sistemi ile birlikte verilecek ise bu yönteme uygun gübreler kullanılmalıdır.
Gübreleme zamanı ve şekli genç zeytin ağaçları ile aynıdır. Kuru tarım (sadece yağış) ve sulu şartlarda zeytin ağaçlarına verilecek gübre miktarı ağaç başına alınan ürün miktarına göre yapılmalıdır. Taban gübrelerinin ağaçların taç iz düşümüne bant halinde verilip kökleri kesmeyecek derinliğe karıştırılması, üst gübrenin ise taç iz düşümüne serpme olarak verilip toprağın 5 – 10 cm derinliğe karıştırılması, sulama yapılan yörelerde ise gübre uygulanmasından sonra sulama yapılması gerekir.
Çok yaşlı zeytin ağaçlarında verim miktarını artırmak için veya yeni çeşit aşılaması yapmak amacı ile yapılan sert budama sonrasında gübrelemede, ağaçta fizyolojik dengeyi sağlayacak yönde gübreleme yapmak gerekir. Bu tip budamalarda ağacın ana dallarında hemen hemen hiç sürgün dolayısı ile yaprak kalmadığı için ağacın azotlu gübrelerle gübrelenmesi gerekir. Budamadan sonraki birkaç yıl tam ürün alınamayacağı için ağacın bol sürgün ve yaprak vermesi için topraktan gübrelemeye ilave olarak yapraktan gübrelenmesi gerekir. Kış ayları sert geçen yörelerde yeni sürgünlerin soğuktan zarar görmemesi için yapraktan gübre uygulamasını sonbahar başlangıcına bırakmamak gerekir. Yaprak dokularının stres şartlarına dayanıklı olabilmesi için azotlu ve potasyumlu gübre verilmelidir. 100 l suya, 1-2 kg üre + 2-3 kg potasyum nitrat + yayıcı yapıştırıcı uygulanabilir.
Zeytin Meyvesinde Budama ve Destekleme Sistemi
Budama zamanını iyi belirlemek gerekmektedir. Yağış az olan bölgelerde mümkün olduğunca geç budama yapılmalıdır. Dal kanseri olan bölgelerde yazın budama yapılmalıdır.
Zeytin ağacının gençlik, olgunluk ve yaşlılık dönemlerine ait muhtelif safhalarında farklı budama sistemleri uygulanır. Bunlar şekil, mahsul ve gençleştirme budamalarıdır.
Zeytin Şekil Budaması
Fidanın mümkün olduğu kadar kısa sürede şekillenip geliştirilerek meyveye yatmasını sağlamak için yapılır. Zeytinlere genellikle tek gövde ve 3-4 ana dallı olacak biçimde şekil verilir. Fidanlıklarda ve genç tesislerde; ilk yıl çatıyı teşkil edecek ana dalları oluşturmaya yönelik seyreltmeler yapılır. Gövde üzerinden çıkan sürgünler ve dipten çıkan kuvvetli dip sürgünler temizlenir. Daha sonraki yıllarda tacın dengesini bozan birbirine yakın, üst üste binmiş dallar kesilir. Bu işlem yazın yapılabildiği gibi kışın da yapılabilir.
Şekil budaması; zeytinlerde genellikle en uygun şekil ‘serbest goble’ sistemidir. Fidan dikiminden itibaren ilk iki yıl zeytinde budama işlemi yapılamaz. Ancak dikimden sonra boyu 1 m’yi aşan fidanların tepesi 90 cm’den vurulur. İki yıl sonunda 40-90 cm yükseklikten, tek gövde üzerinde değişik noktalardan çıkan 3 ana dal bırakılır. Öteki dalların ya uçları alınır ya da gelişmelerini yavaşlatmak için aşağıya doğru eğilerek bağlanır. Ayrıca dip sürgünleri ve obur dallar çıkartılır. Fidana şekil verilmek için acele edilmemeli, şekil 3-4 budamada elde edilmelidir.
Zeytinde ilk iki yıl yapılması gereken budama:
Zeytin Ürün Budaması
Verime yatmış ağaçlarda ağacın şeklini korumak, periyodisiteyi azaltmak, gereksiz ve zararlanmış dalları uzaklaştırmak amacı ile hafif bir ürün budaması yapılmalıdır. Kural olarak ürün yılının başlarında (mart – nisan) yapılmaktadır. Amaç, tacın yaprak odun oranı açısından dengede tutulması suretiyle yeşil aksamın daha iyi havalanmasını, güneşlenmesini temin etmektir.
Zeytin Mahsul Budaması
Her yıl yapılabildiği gibi iki yılda bir, verim yılı öncesinde de uygulanabilir. Budama ilkbaharda ve de soğuk tehlikesi yüksek olan yerlerde şiddetli soğuklar geçtikten sonra yapılmalıdır. Bol su ve gübre bulan ağaçlar hafif bir şekilde budanmalıdır ve böylece aşırı kuvvetli sürgün oluşumu önlenmelidir. Çünkü bu tip sürgünler genellikle verimsizliğe sebep olur. Suyun ve gübrenin yetersiz olduğu hastalık ve zararlıların tesiriyle zayıf düşmüş ağaçlar daha sert bir şekilde budanmalıdır.
Zeytinde mahsul budaması:
Zeytin Gençleştirme Budaması
Yaşlılık nedeni ile mantarlaşmış ve gövdeden çok uzaklaşmış ana dallarla birlikte hastalık, zararlı ve şiddetli donlardan etkilenmiş dalların kesilerek yenilerinin oluşturulması amacı ile uygulanmaktadır. Budamadan sonra gövde ve ana dalların güneşten zarar görmemesi için kireçleme yapılmalı ve kesim yerlerine %5’lik bordo bulamacı uygulanmalı veya bakırlı preparatlarla ilaçlanmalıdır.
Zeytinde kabaklama budaması:
Dallar gövdeye bağlandıkları noktanın 15-20 cm üzerinden kesilir. Bu kesim ya periyodik yapılır veya ana dalların hepsi tümden çıkartılırlar. Bu kesimlerde aşı yerine dikkat edilmelidir.
Gövdeleri çürümüş ve içleri boşalmış yaşlı ağaçlar ancak dipten kesilerek gençleştirilebilir. Çeşitli seviyelerde uygulanan gençleştirmelerde ilk yıl teşekkül eden sürgünlerin hepsinin gelişmesine müsaade edilmelidir. İkinci yıl bu sürgünlerin %50’si çıkartılır. Daha sonraki yıllarda iki veya üç ana dallı olarak ağaç tacı oluşturulur.
Zeytin Meyvesine Uygulanan Yardımcı Kültürel İşlemler
Toprak işleme zeytinliklerde yapılması gerekli en önemli bakım işlemlerinden birisidir. Hasat sonu kış yağmurlarının toprağa daha iyi işlemesi için sıra araları 5 soklu pullukla 20-25 cm derinlikte işlenebilir. Ağır topraklar kumlu topraklara göre daha derin işlenmelidir. Orta ve ağır bünyeli topraklarda pulluğun aynı işleme derinliğinde sık sık kullanılması sonunda çizi tabanı denilen bir katman oluşur. Bu tabaka dip kazan aleti ile sürülmelidir veya sürüm derinliği değiştirilmelidir. İlkbaharda kazayağı, diskaro, kombine tırmık gibi aletlerle yüzeysel sürüm yapılır. Bu dönemdeki toprak işlemenin çiçek tutumu başlangıcından birkaç hafta önce bitirilmiş olması gerekir. Yüzeysel toprak işleme, sulamadan sonra yüzeysel toprağın yapısını iyileştirmekte ve yabancı ot kontrolü sağlamaktadır.
Zeytin ve Toprak İşleme:
Toprak işleme, zamanında ve uygun şekilde yapılırsa toprağın havalanması, yağış sularının muhafazası ve biyolojik faaliyetlerin artması sağlanmış olur. Zeytinliklerde yılda 2-3 kez toprak işlemesi yeterli olmaktadır.
Zeytin Toprağının İşlenmesi:
İlk toprak işlemesi hasattan sonra toprak tavında iken pullukla 15 cm derinliğinde; İkincisi ilkbaharda 10-12 cm’yi geçmeyecek şekilde pulluk veya tırmıkla, üçüncü işleme ise dökülen zeytinlerin kaybını önlemek amacı ile toprağın düzeltilmesi ve otların temizliği için yapılmaktadır. Çiçeklenmeden 3-4 hafta önce toprak işleme bitirilmiş olmalıdır. Böylece zeytinlerin en çok su istediği çiçeklenme döneminde toprakta yeterli su bulundurulmuş olur.
Yabancı otlarla kimyasal mücadele:
Lütfen yorum bırakın.