Beyaz Yelken (Spathiphyllum) Üretimi
Bilimsel Sınıflandırma:
- Âlem : Plantae
- Şube : Magnoliophyta
- Sınıf : Liliopsida
- Takım : Alismatales
- Familya : Araceae
- Cins : Spathiphyllum sp.
- Türkçe Adı : Beyaz yelken
Beyaz Yelken (Spathiphyllum) bitkisinin genel görünüşü:
Beyaz Yelken (Spathiphyllum) bitkisinin Tanımı ve Önemi
Bitkinin ismi Yunanca’dan gelmektedir. Spathe kelimesi Yunanca’da yan yaprak anlamına gelir. Phyllan, Spathe gibi birbirleriyle alakalı yaprak demektir.
Nemli ve sıcak ortamı seven egzotik görünüşlü Spathiphyllumlar, çiçekli salon bitkileri sevenler için uygun bir bitkidir. Ev şartlarında kolay yetişen ve hatta çok karanlık odalarda bile rahatlıkla yetişen bir bitkidir.
Koyu parlak yeşil olan yaprakları, doğrudan topraktan çıkar. Yapraklar uzunca oval, uç kısma doğru sivridir. Çiçeklenme mevsimi dışında taze yeşil yapraklı dekoratif bir bitkidir. Çiçekleri kar beyazı olup ilkbahar aylarında bazen de sonbaharda çiçek açar. Beyaz çiçekleri zamanla yeşile döner. Bitki, yaklaşık bir metre kadar boylanabilmektedir.
Beyaz Yelken (Spathiphyllum) çiçeğinin yeşile dönüşü:
Beyaz Yelken (Spathiphyllum) Çeşitleri
Spathiphyllum (beyaz yelken) bitkisinin ana vatanı Tropik Amerika, Kolombiya, Venezuella’dır. Doğada 36 türü bulunan spathiphyllum cinsinin s.wallisiiden başka bir melezi de ( s. “mauna loa”) iç mekân süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.
Spathiphyllum Mauna Loa, Beyaz Yelken Çeşidi
İki evcikli bir melezdir. Büyük saksılarda yetişen türlerinde zamanla 10 cm-12,5 cm ve hatta 20 cm uzunluğunda saf beyaz renkli spathesi olan ve aşağıdan yukarı bölünen, parlak yeşil yaprakları olan, sık yapılı gür bir bitkidir. Küçük saksılarda yetişenleri hafiften güzel koku yayar.
Spathiphyllum mauna loa, beyaz yelken çeşidi:
Spathiphyllum Wallisii, Beyaz Yelken Çeşidi
İnce derimsi, uzun sivrice, parlak yeşil yapraklan olan kuvvetli bir bitkidir.
Spathiphyllum wallisii, beyaz yelken çeşidi:
Spathiphyllum Blandum, Beyaz Yelken Çeşidi
Büyük sivri, derimsi, derin yeşil renkli yaprağı olan damarlı gürbüz bir bitkidir. Spathe kaşık şekilli, noktalı ve solgun yeşil renklidir. Merkezi boyunca spadixle çevrilidir.
Spathiphyllum blandum, beyaz yelken çeşidi:
Spathiphyllum Floribundum, Beyaz Yelken Çeşidi
Petiolleri gelişigüzel kanatlı olan; yapraklan yeşil, derimsi ve eliptik bir bitkidir. Küçük spathesi beyaz, kısa spadixi yeşil ve beyaz renklidir.
Spathiphyllum floribundum, beyaz yelken çeşidi:
Spathiphyllum Cochlearispathum, Beyaz Yelken Çeşidi
180 cm yüksekliğinde, uzun, donuk yeşil renkli, dalgalı kenarlı, dalgalı yapraklı büyük bir bitkidir. Sert saplan üzerinde çiçek kümesi vardır. Derimsi yapıda, sarı-yeşil, büyük spathesi ve labirent gibi beyaz renkli spadixi vardır.
Spathiphyllum cochlearispathum, beyaz yelken çeşidi:
Beyaz Yelken (Spathiphyllum) Üretimi
Üretimi; tohum, bölme veya doku kültürüyle yapılır. Tohumla üretimde tohumlar, turba kompostun içerisine şubat ayında ekilir. Tohum ekiminde hacim olarak eşit oranda orman toprağı, kum ve odun kömürü tozundan oluşan karışım da kullanılır.
Beyaz yelken çiçeği, tohum ve fideleri:
Ekim kasaları; sıcaklığı 21-24 C°, orantılı nem % 75-85 olan yarı gölge bir yerde muhafaza edilmelidir. Çıkan fideler mart ayında seyreltilir. Ekim ayında küçük saksılara alınmalıdır.
Fazla dallanma gösteren toprak altı gövdenin ( rizom ) bölünmesi nisan ayında yapılır. Bölme sırasında yaprak köklerinin zedelenmemesine dikkat edilmelidir. Ayrılan yavru bitkiler, içerisinde ana bitkinin büyüme kompostu bulunan küçük saksılara alınır. Saksılar, sıcaklığı 22-25 C° olan nemli ve gölge bir yerde muhafaza edilmelidir. Bölme yöntemi ile üretimde, yavru bitkinin dikiminden çiçekli haldeki bitkiye değin gerekli yetiştirme süresi 810 aydır.
Beyaz yelken çiçeğinin bölme ile üretimi:
Spathiphyllum (beyaz yelken) bitkilerinin doku kültürü ile de üretimi yapılabilmektedir. Doku kültürü ile Spathiphyllum’un çoğalması, üreticiye istediği çeşidi her zaman bulabilme olanağı sağlar. Ayrıca her geçen gün tohumdan üretimde problemler çıktığı için doku kültürüne ağırlık verilmektedir.
Beyaz yelken bitkisinden alınan dokuların besin ortamına dikimi:
Mikro çoğaltım, genetik olarak birbirinin aynı olan çok fazla sayıda bitki üretimi için kullanılan bir bitki doku kültürü tekniğidir. In vitrodaki özel koşullar, anormal bitki büyüme ve gelişmesine neden olmaktadır. Bu nedenle bu özel ortamdan alınan bitkiler, çevre koşullarındaki ani değişikliklerden kolayca zarar görmekte ve anormallikleri düzeltmek için alıştırma periyoduna gerek duyulmaktadır.
Beyaz yelken bitkisinden alınan dokuların besin ortamına yetiştirilmesi:
Mikro çoğaltımda alıştırma, in vitro ile normal koşullar arasında bir geçiş (adaptasyon) aşamasıdır. Mikro çoğaltımda in vitro koşullarda ve alıştırma koşullarında bazı uygulamalar yapılarak bitkilerin sağlıklı bir şekilde normal koşullara aktarılması amaçlanır. Bu çerçevede mikro çoğaltımda başarılı bir alıştırma ve alıştırma sonrası için aşağıdaki uygulamalarınyapılması önerilebilir. İn vitro koşullardayapılabilecekuygulamalar:
- Bitkilerin, in vitro koşullarda kendi kendilerine fotosentez yapabilmeleri için fototrofik koşullarda (kültür ortamına CO2 ilavesi, sukrozsuz besin ortamı, havalandırmalı kültür kutularının kullanımı, ilave ışıklandırma yapılması) büyütülmesi.
- Besin ortamına sukroz ilavesi, büyüme düzenleyicilerin ve geciktiricilerin (ABA,GA3, sitokininler gibi), osmotikbasınç düzenleyicilerinin ve agar yerine farklı destekleyici maddelerin (vermikulit vb.) kullanımı.
- Kültür ortamına CO2 ilavesi, düşük bağıl nem uygulamaları.
- Işığı, CO2 konsantrasyonu, besinve gaz giriş-çıkışı kontrol edilebilen otomatik bilgisayar sistemlerde sıvı ortamda bitki gelişiminin sağlanması.
- In vitro kültür kutuları alıştırma koşullarına aktarılmadan önce daha düşük bağıl nem koşullarına alıştırmak için alttan soğultulmakta ve böylece alıştırma koşullarına uyum sağlanmaktadır.
Beyaz yelken fidelerinin alıştırma ortamına alınması:
Mikro çoğaltımda alıştırmada en önemli koşullar:
İn vitro koşullarda kendi kendine fotosentez yapabilen, güçlü kök ve yaprak yapısına sahip bitkileri geliştirmek ve ex vitro koşullarda minimum bitki kaybı ile kısa sürede çok fazla sayıda sağlıklı bitkiyi normal koşullara (sera, tarla vb.) aktarabilmektedir. Başarılı bir alıştırma, dikkatli bir in vitro ve ex vitro çevre kontrolü ve bitkilerdeki fizyolojik değişiklikleri dikkatli izlemeyle sağlanabilir
Beyaz yelken çiçeğinin doku kültürü ile üretimdeki fideleri:
Sağlıklı bir spathiphyllum (beyaz yelken) fidesi:
Beyaz Yelken (Spathiphyllum) Bitkisinin Ekolojik İstekleri
Sıcaklık
Spathiphyllum (beyaz yelken) bitkisi gelişme döneminde 18-20 C°, kışın 15 C° sıcaklığa gereksinim duyarlar. Yüksek sıcaklıklarda bulundurulan bitkilerde kök gelişiminin yavaşladığı, çiçek kalitesinin bozulduğu saptanmıştır.
Beyaz yelken serasının ısıtılmasında kullanılan borular ( alt ısıtma ):
Orantılı Nem
Yüksek orantılı nem % 75-80 olmalıdır. Evlerde kuru bir odada da rahatlıkla yetişebilmektedir.
Beyaz yelken serasının nemlendirilmesinde kullanılan sisleme başlıkları:
Işık
Aydınlık, yarı gölge veya gölge yerlerde yetiştirilebilir. Bitki doğrudan güneş ışığından korunmalıdır. Bu bakımdan kuzeye bakan pencere önlerine rahatlıkla konulabilir. Kısacası fazla ışık almayan yerlerde rahatlıkla kullanılabilir.
Serada beyaz yelken bitkileri yarı gölge ortamda:
Bir spathiphyllum (beyaz yelken) bitkisi için ideal ortamda ışık şiddeti yaklaşık olarak 9-27 klux olmalıdır. Daha düşük ışık şiddetinde büyütülen bitkiler, daha uzun yaprak sapı oluşturur. Ayrıca yaprak daha yumuşak olup yaprak renginin koyulaştığı görülür. Daha yüksek şiddetli ışık alan yerlerde ise bitkinin yaprak renginde açılmalar olur. Bunun yanında yapraklarda kıvrılma ve çiçek sayısında azalma görülebilir.
Satışa hazır durumda olan bitkiler, alıştırma serasına ya da satış serasına alındıklarında ışık şiddeti burada çok dikkate alınmaz. Burada değişik bitkilerin de bulunabileceği düşünülerek satış serasının aydınlık olması yeterlidir.
Satış serasında yüklenmeye hazır spathiphyllum (beyaz yelken) bitkileri:
Beyaz Yelken (Spathiphyllum) Kültürel İşlemler
Saksı Değiştirme
Saksı değiştirme işlemi, iç mekân süs bitkileri yetiştiriciliğinde önemli bir yer tutar. Bitkiler, yetiştiricinin gereksiz yere bitkinin saksısının değiştirmesi veya saksı değiştirmeyi tam bilmemesi nedeniyle zarar görmektedir. Bu nedenle bir alışkanlık olarak genellikle saksı değişimi her yıl nisan ayında yapılır diyebiliriz. Saksı değişimi sırasında ya yeni saksılar ya da daha önce kullandığımız saksılardan yararlanabiliriz. Ancak bu aşamada kullanılan saksılar daha önce kullanılmışlarsa iyice temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
Saksıların dezenfekte edildiği havuz:
Saksı toprağı olarak yaprak çürüntüsü, odun külü ve besince zengin toprak karışımı kullanılabilir. John Innes saksı kompostu No.2’ de iyi gelişir. Yani daha yüksek düzeyde besin maddesi istendiğinde boynuz ve tırnak unu ile kalsiyum fosfat ve potasyum sülfat oranları 2 kat artırılır. Saksı toprağı hacimce eşit miktarlarda orman toprağı, yaprak çürüntüsü ve sphagnum yosunu karışımı ve yine hacimce 2 kısım yaprak çürüntüsü, 2 kısım kum, kısım orman toprağı karışımı da kullanılabilir.
Toprak hazırlığı:
Saksı değiştirme sırasında özellikle saksı harcının pH değerinin 5,8 – 6,5 olmasına dikkat edilmelidir.
Saksı değiştirme tezgâhı:
İçerisinde belirli miktarda toprak bulunan saksılarda yetiştirilen bitkilerinin bir süre sonra bitki besin maddeleri beslenme sonucu azalır. Bunun yanında bitkinin toprak üstü kısmı ile birlikte köklerinin de gelişmesi sonucunda saksı zamanla yetersiz duruma gelir. Hatta kökler saksıya sığamaz ve drenaj deliklerinden çıkmaya başlar. Bu aşamada saksıyı mutlaka değiştirmemiz gerekir.
Kökleri tamamen saksıyı doldurmuş bir spathiphyllum (beyaz yelken) bitkisi:
Saksı değiştirme sırasında ilk önce saksısı değiştirilecek olan bitkinin toprağı hafifçe nemlendirilir. Bitkinin kök boğazı sol elin yüzük parmağı ile orta parmağı arasına alınır. Bu arada sol elin avuç içi saksı toprağını tutar ve saksı ters çevrilerek kenarı sert bir yere hafifçe vurulur. Böylece bitkinin kök yumağının saksı kenarından kolayca ayrılması sağlanmış olur. Sağ elle saksı çıkarılır ve bu sırada toprağın dağılmamasına özen gösterilir. Yeni saksıya dikim sırasında bitki, sol el ile saksı ortasına gelecek biçimde ve istenilen yükseklikte tutulur. Bitkinin eskisine oranla daha derin veya yüzeysel dikilmemesine dikkat edilmelidir. Sağ elle kök yumağı ile saksı arasında kalan boşluğa yeni hazırlanan harç doldurulur ve boşluk kalmaması için harç çepeçevre parmakla bastırılır. Daha sonra saksı tabanı üzerinde birkaç kez masaya vurularak harcın iyice oturması sağlanır. Saksı tümüyle toprakla doldurulmamak; sulama payı olarak saksı kenarı üst düzeyi ile toprak yüzeyi arasında 1,5 cm dolayında bir boşluk bırakılmalıdır. İşlem bittikten sonra, bitkilere önce toprak tümüyle nemli duruma gelinceye değin su verilir. Daha sonraları az su verilmeli ama sık sık su püskürtülmelidir.
Gübreleme
Mayıs-eylül ayları arası nemli toprağa, her iki haftada bir çiçek ve yaprak gübresi solüsyonu dönüşümlü olarak verilir. Eğer elimizde yaprak gübresi yoksa bunun yerine bir kez 1 gram/ litre kompoze gübre verilir. Fazla gübre, yaprak uçlarının kahverengi olmasına neden olur. Ayrıca bitkimizin alt yapraklarında kenar kısımlarında altın sarısı renk değişimleri görüldüğünde Mg ( magnezyum ) eksikliğinin olduğunu anlamalıyız. Bu durumda magnezyumlu gübreler vermeliyiz.
Otomatik gübreleme sistemi:
Sulama
Su bitki için önemlidir ancak aşırı sulama da az sulama da bitki için tehlikelidir. Önemli olan nokta bitkileri her gün gözlemek ve her akla geldiği zaman değil; suya gereksinim gösterdikçe sulamaktır. Süs bitkilerinden çoğunun genellikle saksı toprağının kuru tutulmasından çok sürekli nemli tutulması sonucunda zarar gördükleri yetiştiriciler tarafından bilinen bir olgudur.
Damla sulama sistemi ile spathiphyllumların (beyaz yelken) sulanması:
Bitkinin çiçeklenme dönemi mart-haziran ayları arasındadır. İlkbahar ve yaz aylarında ılık, kireçsiz su ile bolca sulanmalı, nemli bir hava sağlanmalıdır. Yapraklara sık sık su püskürtülmelidir. Sonbahar ve kış aylarında ise saksı toprağı orta derecede nemli tutulmalıdır. Dinlenme dönemi ekim ayında başlar ve ocak ayına kadar devam eder.
Seralarda orantılı hava nemi istenilen düzeyde tutulabilmektedir. Yazın orantılı nemi çok düşük olan veya kışın kaloriferle ısıtma yapılan yerlerde süs bitkilerinin çoğuna sık sık su püskürtülmesi gerekir. Bu durumda da zaman zaman elle sulama yapılabilir.
Hortumla spathiphyllumların (beyaz yelken) sulanması:
Budama
Kuruyan, çürüyen, yaprak ve çiçekler sapları ile birlikte kesilerek uzaklaştırılmalıdır.
Spathiphyllumların (beyaz yelken) budanması:
Beyaz Yelken Hastalık ve Zararlıları
Spathiphyllum (beyaz yelken) bitkisinde karşılaşılan önemli zararlılar; kırmızı örümcek, yaprak biti ve unlu bitlerdir.
Kırmızı Örümcekler: Akar adı ile tanınırlar. Çıplak gözle zor fark edilirler. Vücutları oval yumuşak yapılı, üzerlerinde seyrek uzun kıllar bulunur. Akarlar, bitkilerin yapraklarının özellikle alt kısmını sokup bitki öz suyunu emer. Ayrıca emme sırasında salgıladıkları zehirli maddelerden dolayı yapraklarda beyaz, sarı ve kahverengimsi lekeler oluşur. Bitkinin yapraklarının tümünü kurutabilir.
Mücadelesi: Akarları öldüren Propargite 73 E.C. ( sıvı görünümünde % 20-50 arasında etkili madde içeren) 8-10 cc’lik 10/1 suya preparat veya Dicofol 20 E.C. ( sıvı görünümünde % 20-50 arasında etkili madde içeren) 15 cc’lik 10/1 suya preparat hazırlanarak uygun bir pülverizatör ile bitkiye püskürtülmelidir. İlaçlama sırasında özellikle yaprakların alt kısmının ilaçlanmasına dikkat edilmelidir.
Yaprak bitleri: Püseron, ballık adları ile tanınırlar. Vücutları yumuşak bazen hafif tozlu veya bir mum salgısı ile örtülü olabilirler. Renkleri; yeşil, siyah, sarı, kırmızı, beyaz ve kahverengimsidir. Yaprak bitleri bitkileri sokup bitki öz suyunu emerek yaşar. Emme sırasında salgıladıkları toksik ve tahriş edici maddelerle yaprak kıvrılması veya şişkinlik gibi anormal oluşumlara neden olur. Yaprak sararır ve kurur. Virüs hastalıklarını taşıyarak önemli zararlara yol açarlar.
Mücadelesi: Aşağıda adı ve kullanım dozu verilen ilaçlardan birisi su ile karıştırılarak uygun bir pülverizatörle bitkiye püskürtülmelidir. Parathion-methyl 35 E.C. ( sıvı görünümünde % 20-50 arasında etkili madde içeren) 10 cc’lik 10/1 suya preparat veya Malathon 20 E.C. ( sıvı görünümünde % 20-50 arasında etkili madde içeren) 25 cc’lik 10/1 suya preparat kullanılabilir.
Unlu bitler: Kabuklu bitlerle akraba olmalarına rağmen süs bitkilerindeki önemleri dolayısıyla farklılık göstermektedir. Sarımsı renkte olan vücudun üzeri una benzer mumlu maddelerden oluşmuş bir örtü tabakasıyla kaplı olduğundan beyaz renkte görünür. Kabuklu bitler de bitkilerde benzer zararlar göstermeleriyle birlikte ilaçla mücadele yapılması uygundur.
Aynca en çok karşılaşılan hastalık ise; Phytophthora parasitica’dır. Fungal bir hastalıktır. Hastalık etmeni, yapraklarda üreme organlarını üretir. Bunlar bitkilerde direkt olarak çimlenerek enfeksiyon yapabildiği gibi bunlardan oluşan hareketli zoosporlar ile de enfeksiyon yapabilirler. Sulama suyunda hareketli sporlar hareket edebilmekte ve sağlıklı bitkilere bunlar ile yayılmaktadır. Ayrıca yağmur ve su sıçramaları da hastalığın yayılmasında etkilidir. Fungus sıcak hava hastalığıdır. 20 C°’nin üzerindeki toprak sıcaklıkları ve yüksek nem enfeksiyon için uygun ortam yaratır. Hastalık asitli ve alkali topraklarda ortaya çıkar fakat hastalık gelişimi için optimum pH 6-7 arasındadır. Kalsiyum ve magnezyum seviyeleri hastalığın şiddeti ile pozitif olarak ilişkilidir. pH’ sı 5 olan alimunyumlu topraklar patojenin gelişme devrelerinin bazılarına engelleyici etki yapar ve hastalığın kontrolünü sağlayabilir. Hastalık etmeni aynı zamanda bulaşık bitki, su ve toprak ile de taşınabilir. Ayrıca bulaşık alet ve ekipmanlara yapışan toprak partikülleri ile de taşınma mümkündür.
Spathiphyllumlarda (beyaz yelken) phytopthora hastalığının belirtisi:
Hastalık etmeni bitkilerin yaprak, gövde ve kök gibi tüm organlarına yayılabilir. Hastalık etmeni birçok bitkide çökerten hastalığına neden olur.
Kültürel mücadelede; dayanıklı bitkiler tercih edilmeli, hastalıktan ari ve dranajı iyi topraklar seçilmeli, bitkiler su stresinde bırakılmamalı, kalsiyum ve magnezyum gübrelemesine dikkat edilmelidir. Aşırı sulamadan kaçınılmalı, su birikimi engellemeli ve yapılabiliyorsa damlama sulama yapılmalıdır. Nematot ile mücadeleye önem verilmelidir. Hastalıklı bitkiler hemen uzaklaştırılmalı ve imha edilmelidir. Hastalık bitkide ortaya çıktı ise bu bitkilerin etrafındaki sağlıklı görülen bitkiler de dahil olmak üzere hastalık etmenine karşı kullanılan bir fungisit ile lokal olarak ilaçlama yapılabilir.
Kimyasal Mücadelede; Toprak fumigasyonu (Methyl Bromide ve 1-3 Dichloropropene) dikimden önce tavsiye ediliyor.
Lütfen yorum bırakın.