Eğrelti Bitkisinin Tanımı ve Önemi
Kısa adı ile eğreltiler, parça yapraklarıyla bilinen çiçeksiz bitkilerdir. En gelişmiş çiçeksiz bitkilerdir. Eğrelti otlarında kök, gövde ve yapraklar bulunur. Ancak bunlar da gerçek kök ve yapraklar değildir.
Seralarda eğrelti yetiştiriciliği
İletim boruları bulunduğundan damarlı bitkilerdir. Eğrelti otları ormanlarda ağaç diplerinde, nemli yerlerde ve dere kenarlarında yetişirler. Suyu köklerinden alıp damarları ile yapraklarına kadar ulaştırabilirler. Türlerin çoğu toprakta yetişir. Yalnız Platycerium cinsinden geyik boynuzu gibi bazı eğreltiler, başka bitkilerin üzerinde yaşayabilir.
Bazıları yosuna benzer biçimde miniktir. Tropik bölgede yetişenler ise 25 m uzunluğa kadar büyürler.
Eğreltiler
Çiçekli bitkiler ile çiçeksiz bitkiler arasındaki farklar aşağıdaki tabloda verilmiştir:
Çiçekli ve çiçeksiz bitkiler arasındaki farklar
İlk var oluşları günümüzden 300 milyon yıl öncesine dayanır. Karbonifer Dönemi’nde yeryüzündeki karaların hemen hemen tamamı eğrelti otları ile kaplıydı. Bu yüzden bu döneme eğrelti otu dönemi adı verilmiştir. Dünyadaki kömür yataklarının temelleri bu dönemdeki eğrelti otlarına dayanır. Ancak o dönemde yaşayan eğrelti otlarının çoğunun soyu tükenmiştir.
Eğrelti otlarında 170 cins, 9000 tür bitki yaklaşık olarak dünyanın her tarafına yayılmıştır. Türlerinin çoğunluğu tropik bölgelerde yetişmektedir. Eğrelti otlarının birkaç santimetre büyüklükte olanlarından, ağaç seklinde olana kadar çeşitleri vardır. Bugün yaşayanların çoğunluğu, çok yıllık otsu bitkilerdir.
Bunların toprağın yüzeyine yakın ona paralel büyüyen sürünücü veya yukarı yönelen kökçükleri vardır. Hemen bütün eğrelti otlarında, yapraklar tomurcuktayken içe doğru kıvrılmıştır. Kartal eğreltisi, Venüs saçı, erkek eğrelti otu, geyik boynuzu, kaya eğreltisi ülkemizde bulunan eğrelti çeşitleridir. Bu eğrelti çeşitlerinden erkek eğrelti otu tıpta kullanılmaktadır.
Erkek eğrelti otu
Kartal eğreltisi
Eğrelti Çeşitleri
Eğreltiotlarının pek çok türü bulunmaktadır. Günümüzde ticari anlamda yetiştirilen ve üretimi yapılan eğreltiler şunlardır:
Adiantum Raddianum (Kadın Saçı Eğreltisi):
Anavatanı Brezilyadır. Yaprakları yüzlerce küçük parçacıktan oluşan üç köşeli, açık yeşil renkli bir iç mekân süs bitkisidir. Genç iken dik yapılı, yaşlandıkça dalları ve gövdesi aşağı doğru kıvrılır. Yaprak sapları mor-siyah renktedir.
Kadın Saçı Eğreltisi
Önemli bazı türleri ise şunlardır:
-
Adianthum hispidulum
-
Adianthum caudatum
-
Adianthum cuneatum
-
Adianthum capillusveneris
-
Adianthum pedatum
-
Adianthum venustum
Asplenium Nidus (Kuş Yuvası):
Ana vatanı Yeni Zelanda ve Uzak doğu bölgeleridir. Bitkinin derin dalgalı ve kenarları dişli bileşik yaprakları siyah renkli yaprak sapından yukarıya doğru uzanırken yeni çıkmakta olan yaprakları arasında güzel görünüşlü bir rozet oluşturur. Yaprakları dantel gibi parçalı, güzel görünümlü ve sürekli yeşildir. Yaprakları 30–60 cm uzunluğunda ve 5–20 cm genişliğinde olabilir. 250 kadar türü bulunmaktadır.
Kuş Yuvası Eğreltisi
Nephrolepsis:
Oleanndrae familyasındandır. Saksı bitkileri yetiştiriciliğinde kullanılan en önemli türleri şunlardır:
Nephrolepsis Exaltata (Salon Eğreltisi):
Tropik Amerikan kökenlidir. Dipten başlayarak bol sürgün veren yelpazemsi yaprakları iki yanlı tarak veya tüysü dizilişte çok sayıda yaprakçıktan oluşan sarkıcı bitkilerdir.
Salon Eğreltisi
Nephrolepsis Cordifolia:
Anavatanı tropik dağlar ve Japonya’dan Yeni Zelenda’ya kadar olan bölgelerdir. Kısa, dik veya eğik pullarla kaplı bir gövdeye sahiptir. Zarif, dik veya yarı dik olan yaprakları 6–7 cm genişliğinde ve 7-8 cm uzunluğundadır. Yuvarlak sporları küçük yaprak kenarları ve onların orta damar aralarındadır. Çok sayıda dal meydana getirirler ve bunlar etrafa küçük kökler salar.
Nephrolepsis cordifoli
Nephrolepsis Radicans:
Yaygın olarak dal veren ve tırmanarak uzayan bir çeşittir. Uzunlukları boyunca düzensiz aralıklar veren ve uçlarında yeni çeşitler geliştiren az sayıda ve uzun tele benzeyen dallarıyla daha çabuk tanınır.
Nephrolepsis radicans
Platycerium Bifurcatum:
Anavatanı Madagaskar ve Moris adalarıdır. Yaprakları yeşil, dip kısmı sivri, uç kısmı çatallı, yana ve aşağıya doğru yönelmiştir. Örtü yaprağı genç bitkilerde yeşil, sonraları kahverengidir.
İç mekân süs bitkisi olarak yetiştirilebilir. Ağaç kavukları, kütükler, içine organik materyal doldurulmuş sepetler içinde ve makromelerde kullanılabilecek epifit bir bitkidir.
Platycerium bifurcatum
Tabiatta 17 türü bulunan Platycerium cinsinin başka süs bitkileri yetiştiriliciliğinde önemli olan türleri P.Grande ve P.Willinckii’dir.
- Platycerium angolense: 22,5 cm boyunda bol miktarda çıkan eğrelti yaprakları vardır.
Platycerium angolense
- Platycerium corinarium: Meyvesiz kalın eğrelti yapraklarıdır.
Platycerium corinarium
- Platycerium grande: 180 cm boyunda meyvesiz eğrelti yapraklarıdır. Yırtmaçları derin kesilmiş gibidir.
Platycerium grande
- Platycerium wallichii: 180 cm boyunda derin yırtmaçlı çatallı, boynuz şeklindeki yaprakların alt yüzeyleri sarımtraktır.
Platycerium wallichii
Eğrelti Üretimi
Üretimleri spor ve ayırma ile yapılır.
Yaprak uçlarındaki sporlar toplanarak mart ayında turba-kum karışımına ekilir. Ekim kasaları 24–30 C°’de muhafaza edilir. Sporlarla üretim güçtür ve uzun zamana gereksinim duyar.
Eğrelti yapraklarında spor keseleri
Eğrelti sporlarının çimlenme süreci
Eğrelti’de çimlenmiş sporlar
Ayırma ile üretimde ise yaşlı ve bol sürgün vermiş bitkiler seçilir.
Eğrelti’de yaşlı bitki ve sürgünlerin çıkarılması
Yaşlı bitkilerin köklerinden oluşan adventif sürgünler, ilk yaprak ve birkaç kök oluşturduktan sonra ana bitkiden ayrılırlar.
Eğrelti’de ana bitkiden ayrılmış sürgünler
Eğrelti’de yeni sürgünlerin uygun saksılara dikilmesi
Ayırma işleminden sonra sürgünler büyüklüklerine göre uygun saksılara alınırlar. Daha küçük ve taze sürgünler 9’luk saksılara dikilirken büyük sürgünler 12’lik saksılara alınır. Ayırma işlemi aynı zamanda saksı değiştirme sırasında da yapılabilir.
Ayırma ile üretilmiş yeni eğreltiler
Ayırma ile üretilen yeni bitkiler saksılarına dikildikten sonra sulanır ve uygun yetiştirme yerlerine yerleştirilir.
Eğrelti’nin Yetişme (Ekolojik) İstekleri
Eğrelti ve Sıcaklık
Adianthumlar (kadın saçı eğreltileri) gelişme döneminde 18–21 C°, kışın 10–15 C°’ye gereksinim gösterir. Ancak bu sıcaklıklar 7 C°’nin altına düşmemelidir.
Nephrolepsisler (aşk merdiveni, fujer) kışın 14–16 C°’ye gereksinim gösterir. Ancak sıcaklık kesinlikle 10 C°’nin altına düşmemelidir.
Eğrelti seralarında sıcaklık ölçülmesi
Aspleniumlar (salon eğreltisi) yaz kış 16–20 C° sıcaklar arasında iyi gelişme gösteren bitkilerdir.
Platycerium bifurcatumlar (geyik boynuzları) da ise kışın en uygun sıcaklık 16–18 C° olup sıcaklık 10 C°’nin altına düşmemelidir.
Eğrelti’de Orantılı Nem
Adianthumlar (kadın saçı eğreltileri) yüksek orantılı nem (% 80-85) ister.
Nephrolepsisler (aşk merdiveni, fujer) kuru havayı sevmezler. Hava mümkün
olduğunca nemli olmalıdır.
Aspleniumlar (salon eğreltisi) yüksek nem ister. Sık sık yapraklarına su
püskürtülmelidir.
Platycerium bifurcatumlar (geyik boynuzu) yüksek oransal nem (% 75–80) ister.
Eğrelti ve Işık
Adianthumlar (kadın saçı eğreltileri) aydınlık ama doğrudan güneş almayan yerleri severler. Doğrudan güneş ışığı özellikle genç bitkilerin yapraklarında yanmalara neden olur.
Nephrolepsisler (aşk merdiveni, fujer) direkt ışık almayan ancak aydınlık bir alanda gayet güzel gelişir. Kuzeye bakan pencere kenarlarında bulundurulabilir. Doğrudan güneş ışığı yaprakların kurumasına neden olur.
Aspleniumlar (kuş yuvası eğreltisi) tam gölge ya da yarı gölge şartlarını arayan bir bitkidir.
Platycerium bifurcatumlarda (geyik boynuzu) bitki direkt güneş ışığından korunmalıdır. Hafif gölge fakat aydınlık yerlerden hoşlanır.
İç mekanda eğrelti bitkisi
Eğrelti’nin Bakımı
Eğrelti’de Saksı Değişimi
Genel olarak eğreltiler toprak harcı olarak derin, organik maddece zengin topraklardan hoşlanırlar. Gübreli bahçe toprağı yaprak çürüntüsü ve kum karışımı ideal topraklardır.
Genel olarak tüm eğreltilerde saksı değiştirme 2–3 yılda bir mart-nisan aylarında yapılır. Bütün bitkilerde olduğu gibi eğreltilerde bulundukları saksıdan bir numara büyük saksıya geçirilir. Saksı seçiminde eğreltilere uygun olarak kısa boylu ve çapı geniş saksılar tercih edilmelidir.
Saksısı değişecek eğrelti ve eğreltinin saksıdan çıkarılması
Saksı değişimi yaparken yeni saksı 1/3 oranında harç ile doldurulur. Eğreltiler eski saksılarından çıkarılırken bitkilerin yaprakları parmaklar arasına alınır ve ters çevrilir. Saksının dip kısmına hafifçe vurarak bitki saksıdan çıkarılır.
Eğreltiler yeni saksının ortasına yerleştirilir. Etrafı toprakla doldurularak çok sıkıştırmadan bastırılır ve fazla toprak alınır. Dikim bittikten sonra can suyu verilir.
Eğrelti’nin bitkinin yeni saksısına dikilmesi
Saksısı değiştirilmiş eğrelti
Saksı değişimi sırasında dikkat edilecek konu bitkinin yeni meydana getirdiği sürgünlerdir. Eğer üretim yapılacaksa sürgünler ana bitkiden ayrılarak daha küçük saksılara dikilir.
Eğrelti’de Gübreleme
Eğreltiler gübre istekleri bakımından kanaatkâr bitkilerdir. Gelişme dönemleri boyunca (mart-ağustos) haftada bir kez yapraklı bitkiler için kompoze gübrelerle gübrelenir. Dinlenme dönemine giren bitkilerde ise gübreleme iki haftada bir yapılır.
Eğrelti’de Sulama
Eğreltiler yüksek orantılı nemle birlikte bol miktarda suya gereksinim gösteren bitkilerdir.
Nephrolepsisler yazın her gün sulanmalı ancak saksı toprağının ıslak hâle gelmesinden kaçınılmalıdır. Sulama oda sıcaklığındaki kireçsiz sularla yapılmalıdır. Ekim-şubat ayları arasındaki dinlenme döneminde verilen su azaltılarak saksı toprağı orta derecede nemli tutulmalıdır.
Platyceriumlarda geyik boynuzuna benzeyen fertil yapraklara su dökülmesi ve
püskürtülmesi uygun değildir.
Eğreltilerde sulama, su doldurulan kanallarda alt kısımdan su çektirilerek yapılır.
Eğrelti ve Sulama kanalları
Eğreltilerin kanallarda sulanması
Son zamanlarda eğreltilerde damla sulama ile de sulama yapılmaktadır. Bunun için yine askıda olan eğreltilere her saksıya gelecek şekilde bir hortum yerleştirilir.
Eğrelti’de damla sulama boruları
Eğrelti için boruların saksılara yerleştirilmesi
Eğrelti’lerde damla sulama
Eğrelti’de Budama
Genel anlamda bir budama yapılmaz. Kuruyan ve fazlalık yapan yapraklar
temizlenerek bitkiden uzaklaştırılır.
Eğrelti’de kurumuş ve sararmış yaprakların temizlenmesi
Temizlenmiş Eğrelti
Eğrelti Hastalık ve Zararlıları
En önemli hastalığı kurşuni küf, zararlıları ise kabuklu ve unlu bitlerdir.
Kurşuni Küf:
Yaprak, gövde ve çiçeklerde etkilidir. Fazla nemli ortamlarda bitkilerin bu kısımlarının üstlerini gri küf tabakası kaplar. Bulaşmalar çiçeklerde küçük koyu renkli lekeler hâlinde görülür. Uzun süre devam eden % 85’in üzerindeki orantılı nem ve özellikle 15–25 C° sıcaklıklar hastalığın yayılması için en uygun ortamlardır.
Mücadelesi ve alınacak önlemler ise şunlardır:
– Yayılma koşulları olan sıcaklık ve nem oranları uygun düzeyde
tutulmalıdır.
– Hastalık içeriğinde etkili madde olan ilaçlarla ilaçlanmalıdır.
Kabuklu Bitler:
İnce uzun hortumuyla bitkinin yaprak ve saplarını sokarak bitki öz suyunu emerler. Salgıladıkları tatlı madde sayesinde fumajin mantarlarının çoğalmasına neden olur. Bunun sonucunda yapraklar sararır, kurur ve dökülür.
Mücadelesinde etkin madde içerilikli ilaçlarla ilaçlama yapılır.
Unlu Bitler:
Kabuklu bitlerle bitkilerde benzer zararlar gösterirler.
Lütfen yorum bırakın.