Elma Bitkisinde Sulama
Elma ağaçlarının normal bir şekilde gelişmeleri, düzenli ve bol ürün verebilmeleri için topraktan yeterli ölçüde su almaları gerekir. Elma ağaçları saçak kök sistemine sahip olduklarından diğer bir çok meyve türüne göre daha fazla su ister ve yüksek nemden hoşlanırlar. Bahçelere verilecek su miktarı, yıllık yağış toplamına, bu yağışın dağılımına, transpirasyon (bitkiden meydana gelen su kaybı) şiddetine, ağacın büyüklüğüne ve toprağın tipine göre değişir.
Elmanın su ihtiyaçlarının belirlenmesinde birinci esas olarak ağaçların altında yetişen yabani otlara veya varsa yeşil gübre bitkilerine bakılır. Bu bitkiler toprakta suyun azalmasıyla daha çabuk solmaya başlar. Bunlar susuzluğu çabuk belli eder. Bu durum toprakta suyun azaldığını gösterir ve sulamaya başlanır. İkinci esas olarak meyve ağacı köklerinin etkin olarak bulunduğu 20-30 cm derinlikten bir miktar toprak avuç içine alınıp sıkılır. El açılınca toprak parçaları dağılıyorsa topraktaki nem azalmış sayılır ve sulamaya başlanır.
Bugün, değişik prensiplerden yaralanılarak yapılmış aletler, örneğin tansiyometreler toprak nemini bahçede ve anında ölçerek sulama zamanının belirlenmesinde kullanılmaktadırlar.
Ağaçlarda susuzluğun belirtisi olarak yapraklarda solmanın beklendiği durumlarda meyvelerin önemli bir kısmının dökülmesi yüzünden çok geç kalınmış olunur.
Elma ağaçları için en önemli sulama zamanı yazın yapılan sulamadır. Yaz sulamasına yağış durumuna göre mayısta başlanır ve bütün yaz boyunca devam edilir. Baharı kurak geçen yerlerde yaz sulamasına erken başlanırsa meyve tutumu artar ve meyve kalitesi yükselir.
Elma bahçelerini, İç Anadolu gibi kurak ve nispi nemi düşük bölgelerde yaz aylarında çoğunlukla 10 günde bir sulamak gerekir. Karadeniz gibi yağışlı ve rutubetli yerlerde 15-20 günde, hatta ayda bir sulama yeterlidir. Fakat hafif yapılı, az derin topraklarda da sık sulama yapılmalıdır.
Eğer sulamalar zamanında yapılmazsa ağaçlarda meyve dökümü olur. Hasattan 15-25 gün önce yapılacak sulama büyük fayda sağlar. Bu sulamayla meyve kalitesi yükseltilmiş, döküm azaltılmış olur. Kışı sert geçen yerlerde yaz sulamaları sonbahara kadar uzatılmamalıdır. Çünkü sürgünler iyi pişkinleşmez ve donlardan zarar görür.
Elma bahçelerinde en çok uygulanan sulama yöntemleri uzun tava, karık ve damla sulama yöntemleridir.
Elma bitkisinde damlama sulama ve mini spring sulama:
Yeni dikilmiş fidanlara 3-4 yaşına kadar çanak usulü sulama tatbik edilir. Daha sonraki yıllarda tava, sızdırma veya yağmurlama sulama sistemlerinden biri ile sulama sürdürülür. Tava usulünde her ağacın etrafına, yükseklikleri 25-30 cm olan tavalar yapılır. Tavalarda su seviyesi 10-15 cm yükselinceye kadar su vermeye devam edilir.
Elma Bitkisinde İlaçlama
Tarımın bütün kollarında olduğu gibi, elma yetiştiriciliğinde de üretim miktarı ve kaliteyi arttırabilmek için çeşit seçimi, sulama, gübreleme ve modern tarım tekniklerinin kullanılmasının yanında hastalık, zararlı mücadele zorunlu hâle gelmiştir.
Önemli Elma Hastalıkları
Elma Karalekesi
Hastalık, ağacın yaprak, meyve ve sürgünlerinde görülür. Yaprakta oluşan lekeler, başlangıçta yağlımsı görünüştedir, giderek zeytin rengini alır ve kahverengileşir. Ağır enfeksiyonlarda yapraklar erkenden sararıp dökülür. Meyvelerde oluşan lekeler birleşerek, bu kısımların gelişmesini durdurur ve deforme meyveler oluşur. Ağır enfeksiyonlarda sürgünlerde oval veya yuvarlak kabarcıklar şeklinde lekeler ile kabarcıklar birleşerek “uyuz” veya “sıraca” denilen yaralar oluşur.
Hastalığın zararı doğrudan veya dolaylı olmaktadır. Yaprak enfeksiyonları nedeniyle fotosentez ve solunum engellendiğinden ağaç yıldan yıla zayıflar. Hastalık nedeniyle oluşan ürün kaybı ortalama %20-45 arasında değişir.
Elma bitkisinde karaleke:
Elma Karalekesi Mücadelesi:
Kültürel Önlemler: Sonbaharda yere dökülen ve bulaşma kaynağı olan kara lekeli yapraklar toplanıp yakılmalı veya sürüm ile toprağa gömülmelidir. Sıracalı dallar budanıp yakılmalıdır. Yaprakların daha hızlı kurumasını sağlayacak, hava akımına izin verecek yönde ve uygun aralıklarla dikim yapılmalı, ağaçlar düzenli budanmalıdır.
İlaçlama Zamanı: Tahmin ve uyarı sisteminin uygulandığı yerlerde Tarım teşkilatınca yapılan ilaçlama ilanlarına uyulmalıdır. Tahmin ve uyarı olmayan yerlerde ilaçlama zamanları fenolojiye göre tespit edilir.
Fenolojiye göre ilaçlama yapılacaksa;
- Birinci ilaçlama: Çiçek gözleri kabardığında,
- İkinci ilaçlama: Pembe tomurcuk döneminde,
- Üçüncü ilaçlama: Çiçek taç yapraklarının % 70-80’i döküldüğünde,
- Dördüncü ve diğer ilaçlamalar: Uzun süreli yağışlardan sonra ve ilacın etki süresi dikkate alınarak uygulanmalıdır.
Çiçeklenmeden önce bordo bulamacı veya bakırlı ilaçlar, çiçeklenmeden sonra sistemik, yarı sistemik veya organik fungusitler kullanılmalıdır.
Bahçede küllemeye karşı da mücadele yapılacaksa her iki hastalığı da kontrol eden ilaçlar seçilmelidir.
İlaçlamalarda, ilacın ağacın her tarafını kaplamasına özen gösterilmelidir.
Elma İç Kurdu
Kışı ağaç gövdelerinin çatlamış kabukları arasında, ambalaj ve depolama yerlerinde ördükleri kokonlar içerisinde olgun larva olarak geçiren iç kurdu larvaları, nisan sonu-mayıs başlarında pupa şekline dönüşmektedir. Mayıs ayında pupadan çıkan dişi kelebekler hava sıcaklıklarının uygun hâle gelmesi ile yumurtlarlar. Yumurtadan çıkan larva 4-8 saat içinde meyveye girer. Larva 3040 gün meyve içinde beslendikten sonra meyveyi terk eder.
İç kurdunun elma meyvesindeki zararları:
Elma İç Kurdu Mücadelesi:
Kültürel Önlemler: Elma bahçeleri, armut, ayva ve ceviz gibi meyveler ile karışık kurulmamalıdır. Elma ağaçlarının dibine dökülen meyveler toplanıp uzaklaştırılmalı, ambalaj ve depolama yerleri bahçe kenarına kurulmamalıdır. Bahçenin sürümüne özen gösterilmeli ve ağaç gövdelerine haziran ayı başlarında oluklu mukavvadan tuzak bantlar sarılmalı, bunlara gelen larvalar haftalık kontrollerle imha edilmelidir. Faydalılar korunmalı, seçici ilaçlar kullanılmalıdır.
İlaçlama Zamanı: Tahmin ve uyarı sisteminin uygulandığı yerlerde tarım teşkilatınca yapılan ilaçlama ilanlarına uyulmalıdır. Tahmin ve uyarı olmayan yerlerde ilk ilaçlama meyveler iri fındık büyüklüğünde olduğu zaman yapılır ve ilacın etki süresine göre değişmekle birlikte 20 gün arayla 3-4 ilaçlama yapılır.
Biyoteknik mücadele: Düzenli ve izole edilebilen bahçeler ile yoğunluğun düşük olduğu bahçelerde kelebek uçuş periyodu boyunca her ağaca bir adet cinsel çekici tuzak asılarak ve tuzak asma birkaç yıl üst üste yapılarak başarılı sonuç alınabilir.
Elma ağacında tuzak bantlar:
Elma Küllemesi
Hastalık sürgünlerde unsu görünüşte tabaka oluşturur. Hasta sürgün kısa kalır. Sürgün üzerindeki tomurcukların bir kısmı ölür. Hasta yapraklar normal gelişemez, dar ve mızrak gibi uzun ve içe doğru kıvrık bir hâl alarak zamanla kahverengiye döner ve erkenden dökülür. Küllemeli çiçekler de normal gelişemez. Ender olarak meyve oluşur, çoğu zaman kurur ve dökülür.
Elma bitkisinde külleme belirtileri:
Elma Küllemesi Mücadelesi:
Kültürel Önlemler: Kışın budama esnasında küllemeli sürgünler hastalıklı kısmın 15 cm altından kesilip bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Kış budamasında gözden kaçan ve ilkbaharda tepe tomurcukları küllemeli olarak gelişen sürgünler ile küllemeli çıkış gösteren yaprak ve çiçek demetleri mümkün olduğu durumlarda toplanmalı ve bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
İlaçlama Zamanı: Birinci ilaçlama: Pembe çiçek tomurcuğu döneminde, İkinci ilaçlama: Çiçek taç yapraklarının %60-70’i döküldüğünde, Üçüncü ve diğer ilaçlamalar: Mayıs sonuna kadar birer hafta, haziran ayının üçüncü haftasının sonuna kadar 10 gün ara ile yapılmalıdır.
Önemli Elma Zararlıları
Yaprak Bükenler, Elma Zararlısı
Kışı yumurta hâlinde geçirirler. Yumurtaların açılması tomurcukların patlama dönemine rastlar. Yaprak ve çiçeklere ağ örerek veya kıvırarak zarar verdikleri gibi tomurcuk, çiçek ve yaprakları yemek suretiyle, meyveleri kemirerek ürün ve kalite kaybına sebep olurlar.
Yaprak büken ve elma bitkisindeki zararları:
Yaprak Bükenler Mücadelesi:
Mekanik Mücadele: Kışın veya budama yapılırken çoğunlukla gövde ve kalın dallar üzerinde yumurta paketleri ezilerek yok edilmelidir. Ancak parazitli (siyahlaşmış) yumurta paketleri ezilmemelidir.
İlaçlı Mücadele: Kışın ağaç başına 5 adet yumurta paketi saptanan veya ilkbaharda çiçek buketlerinde larva ile bulaşma oranı %5’i geçince ilaçlama gereklidir. En uygun ilaçlama zamanı pembe çiçek tomurcuğu dönemidir.
Yaprak Bitleri, Elma Zararlısı
Elmada zarar yapan yaprak bitleri; yeşil, gri ve kırmızı gal yaprak bitleri olup en yaygın olanı elma yeşil yaprak bitidir. Taze sürgün, genç yaprak ve yaprak sapları üzerinde beslenmeleri sonucu sürgünlerde kısalma ve yapraklarda kıvrılmalar görülür.
Birçok doğal düşmanı vardır. En önemlisi halk arasında uğur böceği, yedi noktalı gelin böceği, veya uç uç böceği olarak bilinen “coccinella septempunctata” dır. Gelin böceğinin larvası hayatı boyunca 1000 adet yaprak biti, 1000-2000 adet kırmızı örümcek, ergini ise 9000 adet yaprak biti yer. Chrysopa larvası hayatı boyunca 1000 adet yaprak biti yer. Faydalı böceklerin yoğun olduğu bahçelerde seçici ilaçlar tercih edilmelidir.
İlaçlama Zamanı: Elma yeşil yaprak bitine karşı yapraklı dönemde 100 sürgünde 15 bulaşık sürgün görüldüğü zamandır.
Gri ve kırmızı gal yaprak bitine karşı pembe tomurcuk dönemi veya çiçek taç yapraklarının döküldüğü dönemde gri yaprak biti için 100 sürgünde 1 koloni, kırmızı gal yaprak biti için 100 sürgünde 5 koloni görüldüğü zamandır.
Elma zararlılarından yaprak bitleri:
Kırmızı Örümcekler, Elma Zararlısı
Kırmızı örümcekler, bulundukları bitkinin bitki öz suyunu emerek, yaprakların kuruyup dökülmesine, dolayısıyla önemli derecede ürün kaybına sebep olurlar.
Doğal düşmanların korunması ve ilaçlama sayısının en aza düşürülmesi amacıyla birinci ilaçlama, yoğunluk yaprak başına 8-10 akar olmadan yapılmamalıdır.
Kırmızı örümceklere karşı kullanılan ilaçların bağışıklık oluşturmaması için aynı ilaç üst üste kullanılmamalı, ilaçlama yapılırken yaprakların alt yüzeylerinin ilaçlanmasına dikkat edilmelidir. İlaçlamada yüksek basınçlı pülverizatörler kullanılmalıdır.
Elma Pas Akarı
Gözle görülmeyecek kadar küçük zararlılardır. Bulaşık yaprakların yüzeyi gümüşi bir renk alır, sonra kahverengi olur. Şiddetli durumlarda yaprak kurur, büzülür, sürgün gelişimi zayıflar, meyve dökülür.
Mayıs ayından sonra şüpheli ağaçlardan numune alınarak binoküler mikroskop veya ışıklı lup ile kontrol ettirilir. Mücadeleyi gerektirecek yoğunluk varsa kükürtlü akarisitler tercih edilmelidir. Böylece pas akarı ve kırmızı örümcek ile aynı anda mücadele edilmiş olur.
Kabuklu Bitler, Elma Zararlısı
Virgül Kabuklu Biti: Ağaçların gövde, dal ve meyvelerinde bitki öz suyunu emerek beslenirler. Kontrol altına alınmadıklarında ağacı kurutabilirler.
Yumuşak çekirdeklilerde gözler kabarmadan 2-3 hafta önce kış ilaçlaması, ilkbaharda ve temmuz ayı başlarında yaz ilaçlaması yapılabilir.
San-Jose Kabuklu Biti: İç karantinaya tabi önemli bir zararlıdır. Ağaçların gövde, dal ve meyvelerinde bitki öz suyunu emerek beslenirler. Tedbir alınmaz ise ağaçları kurutur.
Mücadelesinde kültürel önlem olarak; bakım işleri tam yapılmalı, bulaşık ağaçlar kısa budanarak budama artıkları yakılmalı, bahçe kurulurken temiz fidan kullanmalı, bulaşık ağaçlarda kullanılan sırıklar, temiz ağaçlarda kullanılmamalı ve bulaşık ağaçlardan aşı gözü ve kalemi alınmamalıdır. İlaçlı mücadelede, kış ve yaz ilaçlaması yapılabilir.
Elma Gövde Kurdu
Elma ağaçlarının gövde ve kalın dallarının kabuk ve kabuk altı kısmında beslenerek zararlı olur. Zamanla ağaçta gelişme gerilemesi, yaprak dökülmesi, meyvede kalite kaybı ve hatta ağacın kurumasına neden olur.
Mücadelesinde kültürel önlem olarak bakım işleri tam yapılmalı, ağaç güçlü bulundurulmalı, ağaçları yaralamamaya özen göstermeli, ağaç kabuklarındaki larvalar kış döneminde bıçakla temizlenmeli ve açılan yaralar macunla kapatılmalıdır.
Biyoteknik mücadelede besi tuzakları kullanılarak gövde kurdu erginleri toplanıp imha edilebilir.Bunun için; haziran ayından itibaren 5 ağaca bir adet olmak üzere pekmezli besi tuzağı en az iki yıl üst üste asılmalıdır.
Gövde kurdunun, elma bitkisindeki zararı:
Besi tuzağının hazırlanması: 1 lt karışım için; 1 kısım pekmez + 5 kısım su + 2-3 g ekmek mayası karıştırılır. Hazırlanan karışım ergin uçuş periyodu süresince, dallara asılan kaplara konulup eksildikçe tamamlanır. İlaçlı mücadelede, ağaçların gövde ve kalın dalları her yeri ıslanacak şekilde ilaçlanmalıdır.
Yaprak Galeri Güveleri, Elma Zararlısı
Yaprak galeri güvelerinin larvaları, yaprağın iki epidermisi arasında beslenmek suretiyle zararlı olurlar. Yaprak arasında açtıkları galerilerin şekilleri türlere göre değişir. Yoğunluğun fazla olması durumunda, ağaçlarda gelişme gerilemesi, yaprak dökümü, verim ve kalite kaybı olur.
Kültürel önlem olarak kuru yapraklar toplanıp yok edilmeli, toprak sürülmelidir.
İlaçlı mücadelede nisan ortalarından itibaren yaprak başına ortalama 4 adet canlı larva varsa, nisan mayıs ortalarında bir ilaçlama; temmuz ağustos ortalarında bir ilaçlama ve eylülde bir ilaçlama yapılmalıdır.
Elma zararlılarından yaprak galeri güveleri:
Kahverengi Koşnil, Elma Zararlısı
Zararlının larvaları yaprak, dal ve sürgünlerde; dişileri, dal ve sürgünlerde bitki özsuyunu emmek suretiyle zarar yaparlar. Emgi zararından başka salgıları ile ballık oluştururlar. Her iki zarar sonucu sürgün ve dallar gelişemez, yapraklar zamanından önce dökülür, ağaç zayıflar, meyve verimi ve kalite düşer.
Yoğun bulaşık dallar budama ile kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Mayıs ve haziranda yapılan kontrollerde 10 cm’lik bir dalda, altında yumurta bulunan en az üç adet dişi koşnil görülmesi ilaçlamayı gerektirir.
En uygun ilaçlama zamanı haziran sonu temmuz ayı başıdır.
Elma zararlılarından kahverengi koşniller:
Bakla Zınnı, Elma Zararlısı
Meyve ağaçlarının çiçek ve tomurcuklan ile beslenmekte, önlem alınmadığında % 100 zarar yapmaktadır.
Zararlı ile ilaçlı mücadelede başarı oranı çok düşüktür. Zararlının yoğun olduğu küçük bahçelerde ağaçların altına çarşaf serilerek ağaçlar silkelenip, toplanan erginler imha edilmelidir. Zararlı görülmeye başlayınca ağaç aralarına dekara 3-5 adet içi su dolu mavi renk kaplar (plastik leğen, kova, kasa vs.) konularak erginler toplanmalıdır. İçi su dolu mavi kaplar ağaçlar çiçek açmadan 20-25 gün önce konursa ergin böcek zararı daha az olmaktadır. Bakla zınnı erginlerini toplamak üzere yurt dışında üretilen funnel tuzaklar çok başarılı olsa da pahalı olmaları nedeniyle tercih edilmemektedir.
Haziran Böceği, Elma Zararlısı
Halk arasında manas, kadı lokması, kök kurdu gibi isimlerle anılan zararlı özellikle fidanlıklar için çok önemlidir. Fidanın kökünde 1 larvanın bulunması, o fidanın büyük zarar görmesine ve hatta kurumasına neden olmaktadır.
Bu böceğin erginleri, bitkilerin toprak üstü kısımlarını, larvaları ise köklerini yiyerek zararlı olmaktadır. Ancak esas zararı, fidanların ve ağaçların köklerini yemek suretiyle, larvalar yapar.
Kiraz, elma, armut, erik, ayva, şeftali sevdiği konukçulardır. Bulunduğu yerde ağaç kökü yoksa sebze, tarla bitkileri, yabancı otlar ve hatta süs bitkilerinin köklerini yiyerek kurumalarına neden olurlar. Yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında ve humuslu topraklarda daha fazla zarar yapar.
Bu zararlının bilinen en önemli doğal düşmanları; hem larvaları, hem de alacakaranlıkta uçan erginleri yiyen çeşitli kuş türleridir.
Haziran Böceği Mücadelesi:
Kültürel önlemler: Bu zararlı ile mücadelede kültürel tedbirler çok önemlidir. Fidanlıklarda ve meyve bahçelerinde alınması gereken kültürel tedbirler şunlardır:
Fidanların sulama, gübreleme gibi bakım işlemleri zamanında ve tam olarak yapılmak suretiyle sağlıklı olmaları sağlanmalıdır.
Elma zararlılarından haziran böceği ergini:
Bu zararlılarla bulaşık fidanlıklarda, kullanılacak çiftlik gübresi önce ilaçlanıp, iyice karıştırıldıktan sonra, açıkta bekletilmeden toprağa karıştırılmalıdır.
Yumurta bırakmak için, hububat ekili ve yabancı otlu olan yerleri tercih ettikleri için bahçeye, ara tarım şeklinde hububat ekilmemeli, özellikle temmuz ve ağustos aylarında ot temizliğine özen gösterilmelidir.
Bahçe sonbaharda 20-30 cm derinliğinde sürülerek, larvaların açığa çıkması ve kuşlar tarafından yenilmesi sağlanmalıdır. Mayıs ayında 15-20 cm derinliğinde sürülerek, toprakta bulunan pupalar tahrip edilmelidir.
Mekanik mücadele: Böceklerin uçuş dönemi olan temmuz ayında, geceleri erginler ışık tuzakları ile toplanarak öldürülmelidir.
Kimyasal mücadele: Bu zararlıya karşı, bütün ağaçlarda değil sadece larva zararının bulunduğu fidan ve ağaçlarda (zarar nedeniyle solgunluk gösterenlerde) kimyasal mücadele yapılmalıdır. İlkbaharda, 0-20 cm toprak derinliğindeki toprak sıcaklığı 9-10°C’ye ulaşıp larvalar faaliyete başladığı zaman (Karaman’da mayıs ayından itibaren) sonbaharda ise yörelere göre değişmekle birlikte ilk yağmurlardan sonra larvalar toprak yüzeyine yakın olduğu zaman (genellikle eylülün ikinci yarısında) bir ilaçlama yapılabilir. Ancak önemli olan ilkbaharda yapılacak ilaçlamadır.
Zarar belirtisi gösteren ağaçlarda, yalnız taç izdüşümündeki toprak ilaçlanır. Kullanılacak ilaç miktarı, ağacın taç izdüşüm alanının büyüklüğüne göre hesaplanır. İlaç, 30 cm’lik toprak derinliğini ıslatacak miktardaki su içinde karıştırılır ve bir süzgülü kova yardımı ile toprağa verilir. Fidanlar için izdüşümü alanı 1 metrekare olarak kabul edilir. Bir başka kullanım şeklinde ise kullanılacak ilaç miktarı, 8-10 misli nemli toprak ile karıştırılarak taç izdüşüm alanına dağıtılır. Sonra toprak, bir bel veya çapa ile karıştırılarak ilacın 20-30 cm derinliğe inmesi sağlanır. Daha sonra ilaçlanan saha sulanır. İlaçlama sırasında toprağın tavında ve keseksiz olmasına özen gösterilmelidir.
Damlama sistemi ile sulanan bahçelerde yeterli dozdaki ilaç damlama ile verilebilir.
Elma bitkisinde kimyasal mücadele:
Tarla Fareleri, Elma Zararlısı
Bütün kültür bitkilerinde zarar yapan tarla fareleri, meyve ağaçlarının gövdelerini (özellikle kök boğazını) kemirmek suretiyle zarar yaparlar.
Ağaçların dipleri kışa girerken otlu bırakılmamalı, toprak işleme ve kapan kullanma ile yoğunluk düşürülmelidir. Kedi, köpek, yılan ve yırtıcı kuşlar gibi doğal düşmanları korunmalıdır.
Tarla faresi için uygulama yaparken bahçedeki fare delikleri kapatılmalı, üç gün sonra işlek deliklere, el değmeden, 5-6 tane zehirli buğday bırakılmalı, uygulamadan 3-5 gün sonra ilaçlanan alan kontrol edilerek ölü fareler toplanıp derin bir çukura gömülmelidir.
Zehirli yem evcil hayvan ve faydalı kuşları öldürdüğü için serperek kullanılmamalı ve açıkta bırakılmamalıdır.
Tarla farelerinin, elma bitkisindeki zararı:
Elma Bitkisinde Gübreleme
Meyve bahçelerinde ağaçların gelişmeleri, sürgün vermeleri, çiçeklerin açılmaları, meyvelerin teşekkülü ve olgunlaşması için topraktan büyük ölçüde besin maddeleri kaldırırlar. İşte bahçelerde verimin düşmemesi ve ağaçların her yıl normal bir şekilde gelişmelerini sağlamak için topraktan kaldırılan bu besin maddelerinin yeniden toprağa verilmeleri gerekir.
Ahır gübresi, kompost, yeşil gübreler ülkemizde en fazla kullanılan organik gübrelerdir. Ahır gübresi ağaçların altına, gövdeye yaklaştırmayarak köklerin yayıldığı alana (Ağaçların taç genişliği alanıdır.) serilir. Bellenerek veya sürülerek derhal toprağa karıştırılır. Meyve bahçelerinde ahır gübresi, genel olarak sonbaharda ya da iyi yanmış olma şartı ile erken ilkbaharda toprağa verilir. Kışları yağışlı olan yerlerde ve hafif topraklarda ilkbaharda verilmesi daha iyi sonuç verir. Ahır gübresi 2-3 senede bir verilmelidir.
Elma ağacına fosforlu ve potasyumlu gübre uygulaması:
Elma ağacına azotlu gübre uygulaması:
Azotlu gübreler ağaç gövdesinden, 0.5 m uzaktaki daire ile dalların iz düşümüne kadar olan bütün alana serpilir. Çapalama ve benzeri işlemle toprağa karıştırılır. Azotlu gübrelerin yarısı şubat mart aylarında, diğer yarısı da mayıs ayı ortalarında verilir. Dal altına saçılarak çapalamak suretiyle toprağa karıştırılır.
Fosforlu ve potaslı gübreler, ağaç dallarının taç iz düşümüne 15-20 cm genişlik ve derinlikte açılan daire şeklindeki hendeğe serpilir ve üzeri toprakla kapatılır. Fosforlu ve potaslı gübreler kış sonu erken ilkbahar (şubat mart) aylarında, dal ucu izdüşümünde açılacak çukurlara verilir.
Elma Bitkisinde Gübreleme Dönemleri
Dikim Öncesi Gübreleme: Humus yönünden fakir olan topraklara bahçe kurulmadan önce sonbaharda dekara 3-4 ton hesabıyla yanmış çiftlik gübresi verilmeli ve gömülmelidir.
Fidan dikim sırasında elma fidan köklerinin ileride 40 cm derinliğin altına ineceği düşünülerek fidan çukurlarının 40 cm’den aşağıda olan derinliklerinin organik madde ve besin elementlerince zenginleştirilmesi gerekir. Bu bakımdan en uygun gübre çiftlik gübresidir. Her çukurun dibine 2-3 kürek yanmış çiftlik gübresi bir miktar toprakla karıştırılarak verilir.
Gençlik Döneminde Gübreleme: Azotlu gübre ikinci yılda, fosforlu ve potasyumlu gübreler 3-4 yıl sonra verilmeye başlanır. Çünkü başlangıçta temel bir gübreleme yapılmıştır. Ancak fidan yapraklarında azot noksanlığından ileri gelen bir sararma (sürgünlerin dip kısımlarındaki yapraklarda ve yaprağın tüm yüzeyinde genel bir renk açılması) görülürse fidanlara ya yapraktan % 0,5 dozunda üre veya topraktan her fidan için 50 g kadar amonyum nitrat verilebilir. Dikimden sonraki ikinci yıldan itibaren ağaç başına her yaş için 125 g Amonyum nitrat (%26) veya 150 g amonyum sülfat (%21) verilir.
Dikimden 3 yıl sonra toprak analizi yaptırılarak fosforlu ve potasyumlu gübrelerin verilip verilmeyeceği belirlenir. Analiz yaptırılmadığında genel olarak her yaş için 100 g süperfosfat ve 100 g potasyum sülfat verilmesi uygun olur. Yani 4 yaşındaki bir fidana 400 g süperfosfat (veya 150 g triplesü-perfosfat) ve 400 g potasyum sülfat gübresi verilir.
Verim Çağında Gübreleme: Verim çağındaki elma ağaçlarına yapılacak gübreleme ağaçların gelişme ve sürgün verme durumları ile yaprak ve toprak analizleri dikkate alınarak yapılır. Ağaçların yaprakları iri, koyu yeşil, sürgünler kalın ve uzun meyve verimi düzenli, miktar ve kalite yeterli düzeyde ise ağaçlar sağlıklı durumda demektir. Verim çağındaki ağaçlarda 30-35 cm’ lik yıllık sürgün gelişmesi yeterli görülmektedir. Bu uzunluk meyvesiz genç ağaçlarda 35-70 cm kadar olmalıdır. Böyle sürgünleri olan ağaçlara fazla azotlu gübre verilmemelidir.
Genel bir kural olarak orta verimli (150-200 kg meyve taşıyan) elma ağaçlarına yıllık 2.2 – 2.5 kg amonyum sülfat verilir. Toprağın ihtiyacına göre ağaç başına 2-3 kg potasyum sülfat ve süperfosfat gübresi verilebilir. Toprağın kalsiyum ihtiyacını karşılamak için, kireç yönünden fakir olan topraklara 4-5 yılda bir kez ve bir dekara 150-200 kg ticari kireç ( CaO) veya pH’ ı yüksek olan yerlere alçı taşı (jips) verilir. Kireç ilkbahar veya sonbaharda sürülmüş olan bahçeye saçılıp toprakla karıştırılmalıdır.
Çiftlik gübresi hem toprağın fiziki yapısını düzeltir hem de ağaçlara besin maddesi sağlar. Bahçeye 3-4 yılda bir sonbahar aylarında dekara 3-4 ton çiftlik gübresi verilmelidir. En iyi gübreleme, 4-5 yılda bir toprak ve yaprak analizleri yaptırılarak buna göre verilen gübrelemedir.
Elma bitkisinde değişik bitki besin maddeleri noksanlık belirtileri:
Elma Bitkisinde Budama
Ağaçlar tabi hâllerinde büyürlerse bol meyve verirler. Yalnız meyve kalitesi düşük olur. Kısa zamanda da verimden düşer, taç kısımları karmakarışık olur. Böyle ağaçlara teknik müdahaleler çok zorlaşır. Bu sebeple budanmaları gerekir. Meyve ağaçlarına budama genellikle iki dönemde yapılır.
Elma Bitkisinde Kış Budaması
Meyve ağaçlarında öz suyun yavaşladığı uyku devresinde yapılan budamadır. İklimi mutedil olan bölgelerde yaprakların dökülmesinden itibaren, ilkbaharda vegetatif faaliyetin başlamasına kadar geçen süre içersinde yapılır.
Eğer bölgede kışın iklim sert geçiyorsa kış donları bittikten sonra budamaya başlanır. Budamaya ağaçlarda tomurcukların patlamasıyla son verilir. Budamanın yapıldığı bu devrede ağaçlarda yaprak ve yeni sürgünler olmadığından budanacak ağaçlar daha iyi görülür ve kesilecek ağaçlar arasında daha iyi ilişki kurulur.
Elma Bitkisinde Yaz Budaması
Yaz boyunca meyve ağaçlarında yapılan uç alma, bükme, eğme, bağlama, gibi işlemlerin tümüdür. Bu budamada ağaçlarda asla kesim yapılmaz. Ana dal veya yardımcı dalların açıları daraltılır veya genişletilir. O sene meydana gelen sürgünlerde eğme, bükmelerle uç alma yapılır. Meyveler seyreltilir. Kesim için mutlaka kış budaması zamanının beklenilmesi lazımdır.
Elma Bitkisinde Budama Şekilleri
Değişik Doruk Dallı (Modifier-Lider)
Modifier-lieder terbiye sistemi en yaygın kullanılan bir sistemdir. Bu sistemin iyi yönleri kötü yönlerinden fazladır. En iyi yönü goble ve diğer sistemlere göre çatal dallarının daha kuvvetli teşekkül etmiş olmasıdır. Bundan başka ana gövde üzerindeki yan dallar arasındaki dikey uzaklık diğer sistemlere göre daha fazla olduğu için ağaç daha fazla yükü taşır, yani daha dayanıklıdır.
Bu sistemde dikimden sonra bir kaç yıl içinde lider (ana) yani diğer yan dallara göre daha kuvvetli gelişen dalın seçilmesi gerekir. Bu sistem, gövde üzerinde muntazam aralıklarla sarmal (spiral) olarak dağılmış 4-5 dalın oluşturduğu bir şekildir. Çöğür anacı üzerine aşılı klasik ve yarı bodur çeşitlerde daha yaygın olarak kullanılan bir terbiye sistemidir.
Modifier-lieder terbiye sisteminin elmalarda uygulanması aşağıdaki biçimdedir:
Birinci Yıl: Fidanlar dikildikten sonra yarı bodur ağaçlarda 75 cm, standart ağaçlarda 90 cm yükseklikten tepesi kesilir. Fidan boyları verilen uzunluk civarında ise o takdirde fidan kesilmeden bırakılır.
İlkbahar gelişme periyodunun başlamasıyla birlikte fidanlardaki gözler sürmeye, yeni sürgünler oluşmaya başlar.
İlkbaharda sürmeye başlayan sürgünlere ilk müdahale temmuz ayında yapılır. Fidanlar üzerinden 5 ana dal seçilir. Geriye kalan dallar gelişmeden alıkonulur. Bu maksatla, fidanın yerden itibaren 40 cm yüksekliğinde bulunan dal birinci ana dal olmak üzere seçilir. Bunu takiben aralarında 15-20 cm düşey mesafe bulunan, gövde ile 45-60 dereceli, kendi aralarında 72 derecelik açı bulunan, sarmal (spiral) şeklinde dağılmış 4 ana dal daha seçilir. Dar açılı ana dallar varsa bunlar kürdan, mandal veya çatal ile genişletilir. Bu ana dallar seçildikten sonra geriye kalan dalları vegetatif gelişmeden alıkoymak için eğilir veya bükülür. Kış budamasında bu dallar kesilir.
Dikimden sonraki ilk güz döneminde, temmuz ayında yapılan işlemler gözden geçirilir. Yaz ayında eğilmiş ve bükülmüş olan dallar dipten çıkartılır.
Bu işlemlerden sonra sıra ana dalların kesilmelerine gelir. Bu dallar 40 cm’den daha az gelişme göstermişlerse bunlara dokunulmaz, olduğu gibi bırakılır. Dallar arasında gelişme bakımından fark var ise kesimler en az gelişen dala göre ayarlanır. Öte yandan, ana dalların uç kısımlarında meyve gözü veya sık gözlü beyaz tüylü yaz sürgünleri oluşmuş ise öncelikle bunlar kesilir. Ana dallar uzun ise 40-60 cm yükseklikten ve toprağa bakan gözün üzerinden kesilir.
Elma bitkisinde değişik doruk dallı şeklin uygulanması:
İkinci Yıl: İlk yıl şekillendirilmiş fidanın her ana dalından 3-5 yeni dal oluşur. ikinci sene yazın temmuz ve ağustos ayında her fidan yine yaz budamasına tabi tutulur (Kış ayında da yapılabilir). Bu maksatla, her ana daldan, biri ana dalın devamlılığını sağlayacak, diğeri de yardımcı dal olacak şekilde 2 dal seçilir. Diğerleri durumlarına göre ya kesilir atılır ya da eğilip bükülür.
Yardımcı dal, ana daldan 10-20 cm uzakta bulunarak onunla rekabet etmemelidir Yardımcı dalların aynı yönde olmasına dikkat etmeli, yani bir ana dal üzerinde sağ tarafta bulunan dal, yardımcı dal olmalıdır.
Kış budamasında 40-60 cm’den fazla uzunluktaki dallar kesilir. Az olanlara dokunulmaz. Öncelikle dalların uçlarında tüylü ve boğum araları kısa yaz sürgünleri oluşmuş ise o takdirde bunların mutlaka kesilmesi gerekir. Aksi hâlde bu oluşumlardan dal uçlarında buket şeklinde çok zayıf dallar oluşur. Bunlar da dalın gelişmesini önler, sonuçta meyve ağacı da gelişmeden geri kalır, çalılaşır.
Üçüncü ve Sonraki Yıllar: İlkbahar ve yaz gelişme periyotlarında ağaçlarda gerekli bakım işleri yürütülür. Bütün bunlardan sonraki her yıl ana ve yardımcı dallar üzerinde oluşacak 3-5 daldan birer tanesi ana ve yardımcı dalların devamını, birer tanesi de bunların yardımcı dalını oluşturmak üzere ikişer dal seçilir. Geri kalan dallar ise durumlarına göre eğilir, bükülür, ya bağ olarak kullanılır ya da kesilip atılır.
Ana dallar 40-50, yardımcı dallar 20-30 cm yükseklikten kesilmek suretiyle bu işlemlere ağaçlarda 5 yardımcı dal oluşuncaya kadar şekillendirmeye devam edilir. Her yıl yardımcı dalların yönlerinin bir öncekinin aksi yönde olmasına özen gösterilir. Böylece dallar arasında simetri ve denge gerçekleştirilmiş ve bunların birbirlerini gölgelemeleri önlenmiş olur.
Bir elma fidanına değişik doruk dallı şeklin verilmesi:
1. Şekil verilmek üzere tepesi kesilmiş bir yıllık fidan
2. Bir yıllık fidan
3. İlk şekil verilmiş fidan
4. İkinci yıl budaması yapılmış fidan
Elma Bitkisinde Merkezi Lider Terbiye Sistemi
Bu terbiye sistemini, MM111, MM106 gibi kuvvetli veya yarı bodur gelişen anaçlar üzerinde aşılı olan elma çeşitlerinde uygulamak mümkündür. Genç elma ağaçları için en kolay terbiye sistemi merkezi lider sistemidir.
Dikim Budaması: Meyve bahçesinde dikilecek fidan dallı veya kamçı şeklinde dalsız olabilir.
Tepe kesimi:
Birinci büyüme sezonu:
Açılan çukurlara aşı noktası 5-10 cm toprak yüzeyinde olacak şekilde kök budaması yapılan fidanlar dikilir. Eğer fidan dalsız fidan ise dikimden sonra bunun 75 cm üzerinden tepesi vurulur. Tepesi vurulurken son göz aşı noktasının ters tarafında olmalıdır. Böylece yetişen ağaç bir denge hâlinde olur. Eğer bir veya iki yaşlı dallı fidan dikilecekse 4-5 adet geniş açılı yan dal bırakılır, tepesi de en üstteki yan dalın 25 cm üzerinden vurulur. Toprak seviyesinden itibaren 45 cm’ye kadar olan dallar dipten çıkarılır. Bu yan dalların 1/3 ’ü kesilerek uç alınmalıdır. Yan dallar ağaç etrafına eşit mesafeden yerleştirilmelidir.
Birinci Büyüme Sezonu: İlk yaz döneminde sürgünler 7,5-10 cm olunca yaz budamasına başlanır. İlk iş olarak dik büyüyen fidanın üst tarafına en yakın olan sürgün lider olarak seçilir.
Dar açılı çıkan dalların açıları açıcılarla (kürdan, mandal, kamış vs.) genişletilmelidir. Dalsız bir fidan dikildiğinde yaz aylarında oluşan sürgünlerden 3-6 tane iyi ana dal seçilir. 5 tane olması idealdir. Diğer çıkan sürgünler varsa çıkartılır. Liderle rekabet edenler çıkartılır. Dallar arasında düşey olarak 10-15 cm arası bir mesafe olabilir. Böylece birinci katı oluşturacak dallar seçilmiş olur. En alt dal ile toprak yüzeyi mesafesi arası en az 40-45 cm olmalıdır.
Durgun dönemde (kış budamasında) birinci katı oluşturan dalların en üstündekinin 5060 cm yukarısından liderin tepesi vurulmalıdır. Oluşturulan açıları genişletilen yan dalların %’ ü kesilir. Yan dalların ucu lider seçilen daldan aşağıda olmalıdır.
İkinci Büyüme Sezonu: Birinci katın 50-60 cm üzerinde ikinci bir kat oluşturulmalı. İkinci kat olarak 3-5 dal seçilir. Dalların açıları geniş olmalı, gövde ile dal arası açı 45-60° arasında olmalı. Geniş olanlarda daraltılmalıdır. İkinci katı oluşturacak dalları birinciden daha kısa ve ara boşlukları dolduracak şekilde seçilmelidir. Böylece alttaki dallar gölgelenmez. Ana dalların uçları 1/3 oranında kısaltılmalıdır. Bu tip bir budama ile piramit şekli (noel çamı) elde edilir. Alt kattaki ana dallar üzerindeki yardımcı dallar çıkmış ise balık kılçığı şeklinde bırakılmalı ve aralarında 10-15 cm mesafe olmalıdır.
İkinci büyüme sezonu sonundaki elma fidanı:
Üçüncü büyüme sezonunu sonundaki elma fidanı:
Üçüncü ve Takip Eden Diğer Yıllarda Budama: Önceki yapılan işlemlere devam edilir. Her yıl ana dalların ve liderin ucundan 1/3 kesilir. Ağaç çeşidine toprak ve iklim durumuna göre verim çağındaki olgun bir ağaçta 8-12 ana dal oluşturulur. İhtiyaca ve ağacın kuvvetine göre üçüncü kat da oluşturulabilir. Üçüncü kat için seçilecek ilk dal, ikinci katı oluşturan son daldan 40-50 cm yukarıda olmalıdır.
Her ana dal arasında düşey olarak 10-15 cm mesafe bulunmalı. Açılar dar ise genişletilmeli, yaklaşık 45-60 C°’lik bir açı olmalıdır. Ölü dallar, hastalıklı ve kırılmış dallar seçilerek çıkarılır. Dar açılı ve dik büyüyen dallar, yaz budaması boyunca çıkarılmaz kış budamasında çıkarılır. Yan dallarda az sürgün varsa tepesi 1/3 oranında kısaltılır ve sürgüne teşvik edilir. Merkezi lidere ve ana yan dallara rakip dallar yaz budamasında çıkarılır. Yan dallar ilk beş yıl açı genişletmeye ihtiyaç duyar. Yayılan ya da açısı genişletilen dalların sonraki yıllarda kuvveti azalır ve meyve gözü oluşumu artar.
Büyüme sezonu sonunda MM106 anacı üzerine aşılı elma çeşitlerinde merkezi lider terbiye sisteminin görünüşü:
Ağaç meyveye oturduğunda daha hafif terbiye uygulanır, minimum yaz budamasına ihtiyaç duyar. Ölü, hastalıklı ve zarar görmüş dallar, dik sürgünler çıkartılır. Gölgelenmeyi önlemek için şekil verme ve destek kesimleri ile yan dalların tepesini vurma noel ağacı şekli oluşturmada önemlidir.
Elma Bitkisinde Düşey Eksenli Terbiye Sistemi
Bu terbiye sisteminde liderin yerden 3-3.5 m büyüyünceye kadar uzamasına izin verilir. Bu merkezi eksen etrafına meyve yüklü dalın dar bir silindir formunu alması şeklidir. Merkezden dışa açılarak oluşan dalların çapı ağacın üst kısmına doğru tedricen azalmalıdır. Yan dalların kalınlığı daima gövde kalınlığından az olmalıdır. Aşağıdaki dallar uzun, üstteki biraz kısa daha üstteki daha kısa şeklinde silindir-konik bir şekil oluşmalıdır. İlk 3 yıl boyunca budama işlemi yapılır. Budamada iki yaşlı ve daha yaşlı dallar kesilerek yan dallar yenilenir.
Genelde M9, M26 anaçları ve spur tipler için M7, MM106 anaçları bu terbiye metoduna uygundur. En yaygın olarak M9 anaçlarında uygulanır. Tam bodur anaçlarla kurulan bahçelerde erken verim alınabilmesi için mutlaka destek sistemi kurulmalıdır. Bunun için her bir fidana bambu kamışı veya demir borudan bir destek gereklidir. Bu destek her 7-10 ağaca yaklaşık 10 cm çapında bir direkle sağlanır. Direk dikim işlemi fidan dikiminden önce yapılır ise çok iyi olur.
Düşey eksen terbiye sisteminin ölçüleri:
Destek sistemli tam bodur elma bahçesi:
Dikim Budaması ve Birinci Yıl Budaması: Dalsız bir fidan dikilmiş ise aşı noktasından 70 cm veya yerden 85-90 cm’den iyi bir göz üzerinden kesim yapılır. 1-2 dallı fidan dikilmiş ise dallar kesilerek fidan tek kamçı hâline getirilir ve tepe kesimi yapılır.
Fidanda uç alma:
Dikimden sonra tepesi vurulmuş fidanın destek sistemine kleps vasıtasıyla bağlanması:
Gözler 1-2 cm sürünce en tepedeki iki göz (lider olması için) bırakılır. Diğer 3,4,5 ve 6. göz koparılır. Böylece koparılan gözlerin altındaki diğer gözlerden geniş açılı dallar elde edilir. Liderle rekabet olmaz. 50 cm’den aşağıdaki gözler çıkartılır. Bu işlem temmuz sonuna kadar 14 gün ara ile tekrarlanır.
Fidandan çıkan sürgünler ve rakip olabilecek sürgünlerin temizlenmesi:
Lider olması için bırakılan gözlerden çıkan sürgünler 15-20 cm olunca dik ve güçlü gelişen biri lider olur, diğer sürgün kesilir. Böylece liderden 10-15 cm uzakta değişik yönlerde geniş açı ile çıkan 5 ile 7 dal elde edilir.
Yan dallar liderle 45-60° açılı olmalıdır. Lider ile dar açı yapan dallar ve uygun yayılış göstermeyen gövdedeki dallar çıkartılmalıdır. Açı genişletmek için kürdan (dal ufaksa), biraz büyükse yayıcı ağaç parçacıkları, çubuklar veya çamaşır mandalına bağlı beton ağırlıklar kullanılabilir. Ağaç ağırlıkları ağustos sonunda çıkarılmalıdır.
Gelişen fidanda en az 3 dal olmalı. Granny Smith, Gala, Jonagold, Fuji gibi çeşitlerde 6-7 dal olabilir. Dallanma yerden en az 50-60 cm’de başlamalı, 50 cm’den aşağıdaki dallar kesilmelidir.
Dal açılarının genişletilmesi:
Dal açmada:
Lider ağırlıkların kullanılması dalın bırakılması:
İkinci Büyüme Sezonu: Birinci yıl terbiye sonucunda en az 85 cm uzunluğunda büyümüş bir lider ve değişik yönlerde geniş açı ile çıkmış ortalama 40-60 cm uzunluğunda en az 3, ideali 5, kuvvetli büyüyen ağaçlarda 6-7 dalı olan bir ağaç elde edilmiş olacaktır.
Lider en üstteki daldan 85 cm mesafeden birinci yılda olduğu gibi kesilir. Kesim yerinin altından süren sürgünler 2 cm olunca birinci yılda olduğu gibi kesilerek 2. kat dallan oluşturulur. 2. katta geniş açı ile çıkan 3-5 yeni dalımız olur. Bu dallar birinci yıldaki gibi kürdan, mandal veya iple bağlanarak güçlü büyümesi engellenir ve meyveye yatırılır.
İkinci sezonda fidanın durumu (yaz ve kış aylarında):
İkinci yıl sonunda 1. katta 5-6 ana dal, bu kattan 70 cm yukarıda 3-5 ana dal ve 2. kattan itibaren yaklaşık 80 cm büyümüş bir lider elde edilir.
Üçüncü Büyüme Sezonu: Ağaç uyanmadan önce 2. kattaki en üstteki daldan 75 cm yukarıda bir göz üzerinden tepe kesimi yapılır. 1. ve 2. yılda olduğu gibi 3-4 göz kaldırılarak 3. kat oluşumu yapılır. Üst üste gelerek güneş ışığını engelleyen dallar kaldırılır. Gereğinden fazla uzayan dallar bir meyve gözünden veya yan daldan kısaltılır.
İkinci büyüme sezonunda, ilkbaharda sezonda, rakip olan güçlü dallar çıkartılmadır:
Üçüncü yılın sonundaki durgun dönemde birlikte büyüyen ve temas eden alçaktaki komşu ağacın başlarında merkezi lider dallar kesilir:
Verim çağında budama: Düşey eksen meyve bahçesi sisteminde verim çağında ağaç yüksekliği 300 cm civarındadır. Bu yüksekliğe gelen ağacın liderine 2 yöntemden biri uygulanır: En üst dal telin diğer tarafına kıvrılabilir. 2 yaşlı dallar üzerinde daha zayıf yan dala kadar geriye budanır.
Verim çağındaki ağacın liderinde yapılacak işlemler:
a– Ağaç uygun yüksekliğe gelince, merkezi lider kıvrılmalı ve direğe bağlanmalıdır.
b-Yeni bir lider oluşturmak için zayıf bir yan dal üzerinden geriye kesim yapılmalıdır.
Düşey eksen sisteminde en alttaki dallar daimidir ama iki yaşlı veya daha yaşlı dallar budama kesimleriyle periyodik olarak kısaltılır. Ağacın daha yukarı kısımlarında dar şekli korumak ve yeni dallar oluşturmak için lidere yakın kesimler yapılmalıdır. Başka bir dalı gölgeleyen dallar çıkartılmalıdır.
Elma Üretiminde Yardımcı Kültürel İşlemler
Elma ve Toprak İşleme
Elma bahçelerinde toprak işlemesi; yabancı otlan yok etmek, toprağı havalandırmak ısınmasını sağlamak, toprakta su depo etmek, kaymak tabakasını kırmak ve topraktaki besin maddelerini elverişli hâle getirmek için yapılır.
Meyve ağaçlarının kökleri iyi havalandırılmış topraklarda daha iyi gelişir ve besin alma işini de daha iyi görür. İyi havalandırılmamış topraklarda ağaçların kökleri derinlere işleyemez, yüzlek kalır. Ayrıca havalandırılmayan, özellikle ağır topraklarda köklerin çevresinde toplanan karbondioksit bunların zehirlenmelerine, çürümelerine sebep olur ki böylece ağaç gelişemez, sarılığa tutulur ve kurur.
Toprak sıcaklığı, toprağın havalanması ve su durumu ile yakından ilgilidir. İyi havalanmayan ve çok su tutan ağır topraklar genellikle soğuk, kumlu ve iyi işlenmiş tınlı topraklar ise sıcaktır. İyi bir toprak işleme ile toprağın havalanma ve nem durumu iyileştirilerek toprak sıcaklığı da düzenlenmiş olur.
Meyve ağaçlarının diplerinde yetişen yabani otlar topraktan önemli ölçüde su ve besin maddeleri kaldırırlar. Ağaçların su ve besin maddelerine ortak oldukları için ağaçların gelişimi zayıflar, dolayısıyla verim ve kalite düşer. Ayrıca yabani otlar, bahçe bitkilerine zarar veren pek çok zararlı ve hastalık etmeninin konukçusudur. Bunu önlemek için meyve bahçelerinde iyi bir toprak işlemesi yapmak gerekir. Özellikle yabani otlar sık sık yapılacak toprak işlemesiyle yok edilmelidir.
Toprakta bulunan besin maddelerinin bitkiler tarafından alınabilir yapı kazanmalarında bir çok küçük toprak canlıları önemli bir rol oynar. Topraktaki bu mikroorganizmaların çalışabilmesi için havaya ihtiyaçları vardır. İşte toprak işlemesi ile toprağa gerekli hava kazandırılmış olur ve dolayısıyla mikroorganizmalar gerekli faaliyeti göstererek bitki besin maddelerini bitkiler tarafından kolayca alınacak duruma getirirler.
Toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerine önemli derecede etkisi olan sonbahar toprak işlenmesi ile fosfor gibi güç eriyen bitki besin maddelerinin de kök bölgesine ulaşması sağlanır. İşleme ile üst katmanı gevşetilmiş olan toprak, kış yağışlarından bol miktarda su alarak gözenekleri gevşetir. İlkbahar sıcakları ile buharlaşan suyun yerine hava oksijeni aldığından kabarmış mikroorganizma faaliyeti artmış, basıldığı zaman sünger gibi esneyen bir toprak yapısı meydana gelmiş olur. Sonbahar toprak işlemesi, yaprak dökümünden sonra en geç aralık ayının sonuna kadar bitirilmiş olmalıdır. Toprak işleme derinliği 15-20 cm’dir .
İlkbaharda toprağın tava gelmesi ve yabani otların çıkmasıyla işleme başlanır. Bu işleme derin yapılmayıp 8-10 cm derinlikte olur. Aksi hâlde derin işlemeler ile topraktaki mevcut su buharlaşarak kaybolur. Ayrıca, özellikle sathi köklü olan elma ağaçlarının kök ve saçak sistemi parçalanır. Bu nedenle, elma bahçelerinde pullukla derin işleme yapılmamalı, diskaro ile kök sistemini parçalamayacak derinlikte işleme yeterlidir.
Bu işleme ihtiyaca göre yaz boyunca bir kaç defa yapılır. Bu mevsimdeki toprak işlemenin amacı yabancı otları yok etmek ve sulamanın arkasından toprak üzerinde oluşacak kaymak tabakasını kırmaktır.
Toprak frezesi ve motorlu çapa ile toprak işleme:
Kurak ve tavsız zamanda toprak işlemekten kaçınılmalıdır. Aksi hâlde toprak yapısı bozularak kül gibi bir yapı oluşur. Bu hâle gelmiş topraklarda toprak havasının dengesi bozulur, mikroorganizma faaliyeti azalır ve sulandığı zaman kaymak tabakası meydana gelir.
İlkbahardan sonbahara kadar toprak işleme yapılmayarak yabani otlarla mücadele edilebilir. Bu mücadele ya ot öldürücü ilaçlar (herbisit) kullanarak ya da otlar biçilerek yapılır. Ot öldürücü ilaçlardan yılda iki kez (nisan ve haziran) uygulanması iyi sonuç vermektedir.
Kış ve yaz döneminde toprak işlemesi yapılmış elma bahçeleri:
Elma ve Herekleme
Hasat zamanına doğru ağırlık ve irilik yönünden önemli artışlar olmaktadır. İyi bir şekilde taçlandırılmamış olan ve meyve seyreltmesi yapılmayan ağaçlarda bazı dallar meyve yüküne dayanamayarak aşağı doğru eğilir ve tedbir alınmadığı takdirde kırılır. Bu gibi durumlarda dal eğilme ve kırılmalarını önlemek için dalların altına destek koymak gerekir.
Herekleme, masraflı bir iştir ve bahçede rahat hareket etmeyi engeller. İyi ve dengeli bir budama, meyve seyreltmesi ve bazı dalları birbirine bağlamak suretiyle herek masrafı ve dal kırılmaları en aza indirilmiş olur.
Elma ve Seyreltme
Her yönüyle iyi planlanmış bir elma bahçesinden çevre şartları da uygun gittiği zaman yüklü meyve alınır. Açan çiçeklerin meyve bağlama oranı istenilenden yüksek olur. Normal bir mahsul için açan çiçeklerin % 13’ünün meyve bağlaması yeterlidir. Aksi hâlde, fazla meyvede çeşide özgü renk ve irilikteki meyve adeti azalır, kalite düşer. Fazla meyve hasat ve ambalaj giderlerini artırır, ağaçlarda dalların kırılmalarına neden olur. Meyve tutumunun yüksek olduğu yıllarda çiçek tomurcuğu teşekkülü azalır. Bu durum ağaçların bir yıl çok, ertesi yıl az meyve vermesine neden olur.
Meyve seyreltmesi budama, çiçeklerin bir kısmını veya meyvenin bir kısmını yok etme şeklinde uygulanır.
Elmalarda seyreltme elle veya kimyasal maddelerle yapılır:
El ile Seyreltme: Elle seyreltme haziran dökümünden sonra meyveler fındık büyüklüğünü alınca yapılmalıdır. Bu döneme gelinceye kadar ağaç kendiliğinden dökülecek meyveleri dökmüştür. Kalanlar arasından seyreltilmesi gerekli olanlar kolayca seçilebilir. Eğer seyreltme bu dökümden önce yapılırsa haziran dökümü ile de bir kısım meyve döküleceğinden ağaçlarda istenilenden az meyve kalabilir. Seyreltme çok geç yapıldığında ise meyveler yeterince irileşmeyebilir. Bu sebeple en uygun seyreltme zamanı haziran dökümlerinden sonradır.
El ile seyreltmede 30-40 yaprağa bir meyve düşecek şekilde veya dal üzerinde her 15-20 cm mesafede bir meyve kalacak şekilde seyreltme yapılır. İki meyve hiç bir zaman yan yana bırakılmaz. Elmalarda çiçek ve meyve oluşumu hüzmeler şeklindedir. Her hüzmede 5 çiçek vardır. Uygun şartlarda bu 5 çiçeğin 5’i de meyveye dönüşebilir. Normal şartlarda bir hüzmedeki 5 meyvenin ortada bulunan ”kral meyve” genellikle daha iridir. Seyreltmede bunun dışındakilerin tümü koparılır.
Kimyasal Maddelerle Seyreltme: Elma çiçeklerinin %70-80’i açtığında çiçeklere püskürtülen ilaç o anda açık bulunan çiçeklerin dişicik tepelerini yakarak döllenmelerini önler. Dha önce meyve bağlamış çiçeklerle henüz açmamış çiçeklere bir etkisi olmaz.
Dinitro bileşikleri (DNOC), naftalen asetik asit (NAA), carbarylli bileşikler (sevin) kimyasal seyreltmede kullanılmaktadır.
Elle ve kimyasal yolla seyreltme:
Elma ve Yabancı Otlar
Yabancı otlar meyve ağaçlarının besin ve suyuna ortak olarak bazı hastalık ve zararlılara konukçuluk ederek zararlı olurlar.
Çapalama, biçme ve sürme gibi işlemlerin yanında, çiftlik gübrelerinin iyice yandıktan sonra verilmesi, sulama suyu ile ot tohumlarının yayılmasının engellenmesi yapılabilecek kültürel uygulamalardandır.
İlaçlı Mücadele: Meyve bahçelerinde yabancı otlar çıkmadan önce ve çıktıktan sonra olmak üzere iki dönemde ilaçlı mücadele yapılabilir. Çıkış öncesi ilaçlama, ilkbaharda bahçe sürülüp otlar temizlendikten sonra toprak nemli iken yapılmalıdır. Çıkış sonrası yapılacak ilaçlamalar ise yabancı otlar 5-6 yapraklı dönemde iken güneşli ve rüzgârsız havada yapılmalıdır. Ağaçların yaprak ve çiçeklerine ilaç değmemeli, 4 yaşından küçük fidanlarda ilaçlama yapılmamalıdır.
Elma ve Bordo Bulamacı
Elma-armut karalekesi, yumuşak çekirdeklilerde ateş yanıklığı, kayısılarda sürgün ve dal yanıklığı, kayısı ve şeftalide yaprak delen, kiraz dal yanıklığı, şeftali yaprak kıvırcıklığı ve sert çekirdeklilerde bakteriyel kanser hastalıklarına karşı kullanılan Su+Göztaşı (Bakır Sülfat )+Kireç karışımından oluşan etkili bir ilaçtır.
Saf olarak suda eritilen göztaşı aynı şekilde kullanılacak olursa bitkileri yakacağından, uygun oranda kireç karıştırılarak yakıcılığı giderilir.Kullanılacak hastalığa göre değişik oranlarda hazırlanır. %l’lik bordo bulamacı hazırlamak için l kg göztaşı ve 0,5 kg sönmemiş kireç olmalıdır.
Hazırlanması (100 litre bordo bulamacı)
Biri 50 litrelik, diğeri 100 litrelik iki adet tahta fıçı, plastik veya fiber fıçı beton havuz temin edilir (Kullanılan kaplar, demir, bakır, alüminyum gibi madeni kaplar olmamalıdır.).
50 litrelik kapta bir miktar su ile 1 kg göztaşı iyice eritilerek su ile 50 litreye tamamlanır.
100 litrelik kapta bir miktar su ile 0,5 kg sönmemiş kireç eritilerek su ile 50 litreye tamamlanır.
Göztaşlı su karıştırılmakta olan kireçli suyun içine yavaş yavaş ilave edilir.
Bu şekilde hazırlanan bordo bulamacının yakıcı olup olmadığını kontrol etmek için passız bir çivi iple bağlanarak içine sarkıtılır ve 10 dakika kadar bekletilir. Çivide pas rengi oluşursa bordo bulamacı yakıcıdır. Bu durumda bulamaca kireçli su ilave edilmelidir.
Bordo bulamacı daima iki kapta hazırlanıp, göztaşlı su kireçli suya dökülmelidir.
Bordo bulamacı hazırlandıktan sonra bekletilmeden kullanılmalıdır. Bekleme zorunlu olursa 100 litre bulamaca 100 g şeker katılarak iki gün bozulmadan beklemesi sağlanır.
Bordo bulamacı hazırlamada kullanılan beton havuzlar:
Elma Bitkisinde Kış Temizliği ve Kış Mücadelesi
Daha bol ve kaliteli ürün için kış temizliğini ihmal etmeyin.
Kış temizliği, hastalıklı dal ve sürgünlerin budanıp, yere düşen yaprakların toplanması ve budama artıkları ile toplanan yaprakların toprağa gömülmesi veya yakılması şeklinde yapılmalıdır. Bu temizlik işlerinin yapılması ile hastalık ve zararlıların bulaşması ve çoğalması azaltılmış olur.
Budama ve temizlik işleri bittikten sonra gerekli olan bahçelerde kış ilaçlaması yapılmalıdır. San-Jose kabuklu biti bulunmayan ve bakımlı bahçelerde kış ilaçlamasına gerek yoktur.
Kış ilaçlamasının etkili olduğu zararlılar; Avrupa kırmızı örümceği, kahverengi örümcek, yassı akar, San-Jose kabuklu biti, virgül kabuklu biti, dut kabuklu biti ve yaprak bitleridir. Bu zararlıların sadece birisi için kış ilaçlaması yapmaya gerek yoktur. Zararlılardan birkaçının yoğun olarak bulunması hâlinde 3-4 yılda bir kış ilaçlaması yapılmalıdır.
İlaçlama sert çekirdekli meyvelerde (kayısı, kiraz vs.) gözler uyanmadan bir ay önce, yumuşak çekirdekli meyvelerde (elma, armut vs.) gözler uyanmadan 15 gün önce yapılmalıdır. İlaçlama don tehlikesi olmayan, hava sıcaklığının 5 derecenin üzerinde olduğu, rüzgârsız ve yağışsız günlerde yapılmalıdır.
İlaçlamalarda; DNOC+Petrol yağı yumuşak çekirdeklilerde 95 l suya 5 l ilaç, sert çekirdeklilerde 95,5 l suya 4,5 l ilaç dozunda, DNOC Ammonium ise 100 l suya 400 ml ilaç dozunda kullanılmalıdır.
Lütfen yorum bırakın.