Ficus Yetiştiriciliği | İç Mekan Bitkileri Üretimi

Ficus Bitkisinin Tanımı ve Önemi

Âlem : Plantae
Bölüm : Magnoliophyta (Kapalı tohumlular)
Sınıf : Magnoliopsida (İki çenekliler)
Takım : Rosales
Familya : Moraceae
Cins : Ficus

Ficus elastica serası

Ficus Moraceae (Dutgiller) bitki familyasına ait sarmaşık, çalı ve ağaç şeklinde olan tropikal bitki cinsidir. Meyvelerinden dolayı en tanınan üyesi incir (Ficus carica)dir.

Ficus bitkisinin ana vatanı tropik ve subtropik yağışlı ormanlardır. Doğu Hindistan ve Malay Takımadaları bu bitkinin ana vatanı olarak bilinir. İç mekânlarda süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Herdem yeşil, ağaç, ağaççık ve sarılıcı formda türleri vardır.

Ficus bitkisi genel olarak saçak köklü bir bitkidir. Yaprak büyüklüğü türe göre değişir. Bazı türler oldukça büyük yaprağa sahipken bazıları küçük yapraklıdır. Yaprak renkleri türe göre değişir. Bazı türlerde yapraklar düz yeşilken bazı türlerde yeşil üzerine kırmızı ve sarı beneklidir. Yaprak yapısı türlere göre etli veya incedir. Yaprak kenarları ise yine türlere göre düz veya parçalı olabilir. Bazı türlerde yapraklar tüylüdür. Meyveleri küçük ve yuvarlaktır.

Ficus Çeşitleri

Doğada 800 türü bulunan Ficus cinsinin süs bitkisi yetiştiriliciliğinde önemli olan türleri F.Elastica, F.benjamina, F.Iyrata, F.pumila, F.guercifolia, F.radicans ve F.rubiginosa’dır.

Ficus Elastica:
Ana vatanı Tropik ve subtropik yağışlı ormanlar, Doğu Hindistan ve Malay Takımadalarıdır.Yaprakları büyük, elips şeklinde, kalın ve derimsi yapıdadır. Yaprak renkleri parlak koyu yeşil, alt yüzü daha açık renkte ve mattır.Yaprakları renkli olan çeşitleri de vardır.

Ficus elasticanın önemli çeşitleri şunlardır:
– Ficus elastica tricolor
– Ficus elastica ruby
– Ficus elastica doescheri

Ficus elastica

Ficus elastica tricolor

Ficus elastica ruby

Ficus elastica doescheri

Ficus benjamina:
Dutgiller familyasındandır. Ana vatanı tropikal Asya’dır. 500 civarında türü bulunmaktadır. Oval biçimli, ucu sivri, parlak yeşil veya alacalı, çok canlı görünüşte yaprakları vardır.

Ficus benjamina’nın yaprak yapısı

Dalları ince olduğundan aşağıya doğru sarkık durur. 1,5 metreye kadar uzayabilirler ve yeterince yer sağlanırsa çevresine 1, 2 m kadar yayılabilir.

Ficus benjamina

Yaprak renk ve özelliklerine göre ficus benjamina’nın önemli çeşitleri şunlardır:
– F. b. varigata
– F. b. varigata evergreen
– F. b. starlight
– F. b. francis goldstar
– F. b. natasja
– F. b. monique
– F. b. reginald
– F. b. Wiandi

Ficus benjamina varigata

Ficus benjamina varigata evergreen

Ficus benjamina starlight

Ficus benjamina francis goldstar

Ficus benjamina natasja

Ficus benjamina monique

Ficus benjamina reginald

Ficus benjamina wiandi

Ficus Lyrata:
Ana vatanı batı Afrika’nın tropik bölgeleridir. Küçük bir ağaçtır. Gövdesi çatallı ve pullu bir yapıdadır. Gövde rengi koyu kahve rengindedir. Yapraklar geniş ters yumurta biçiminde, tepesi geniştir.Yaprak şekli keman gövdesini anımsatır.Yaprak genişliği 50-60 cm uzunluğunda, 15-30 cm genişliğindedir.

Ficus Lyrata

Ficus Lyrata yaprağı

Ficus Pumila:
Ana vatanı Japonya, Çin, Avusturalya’dır. Küçük yapraklı sarkıcı formda bir kauçuk türüdür. Yaprakları diğer ficus türlerine göre oldukça küçük ve incedir. Yaprak kenarları beyaz, iç kısımları ise yeşildir. Yapraklarının sadece yeşil olduğu Ficus pumila quercifolia çeşidi vardır.

Ficus pumila

Ficus pumila quercifolia

Ficusmicrocarpa Bonzai:
Yavaş büyüyen ve çok sık gelişen bir Ficus türüdür. Bu nedenle bitki giderek bonzai yetiştiriciliğinde kullanılmaktadır.

Ficusmicrocarpa bonzai

Ficus Üretimi

Ficus türleri çelik ve daldırma ile üretilir. En fazla kullanılan yöntem çelikle üretimdir. En iyi çelik alma zamanı nisan ve haziran aylarıdır. Gövde çelikleri ve tepe çelikleri alınan çelik çeşitleridir.

Ficus gövde çeliği

Ficus tepe çeliğinin alınması

Gövde ve tepe çeliği diğer bitkilerde olduğu gibi alınır. Bitkinin iyi gelişmiş uç kısmından 3–4 yaprak içeren 10-15 cm uzunluğunda son yaprağın gövde ile birleştiği yerden meyilli olarak kesilerek alınır. Çelik alma sırasında akan özsu biraz kurumaya bırakılır. Dikimden önce özsu silinerek temizlenir ve çelikler köklendirme yerlerine dikilir.

Çelik dikilmiş köklendirme ortamı sürekli 28-32 C°’de üzeri naylon veya cam ile örtülmüş üretme ortamında tutulur. Ortamın sıcaklığı 28 C°’nin altına düşmemelidir. Çelikler gölge ve yarı ortamlarda yüksek nispi nemde tutulmalıdır. İyi hazırlanmış bir ortamda çelikler 4-5 haftada köklenir.
Hava daldırma yöntemi ficus elasticada kullanılır. Ancak pek fazla tercih edilmez.

Hava daldırma mayıs temmuz ayları arasında yapılır. Bu yöntemde 6-7 hafta köklenme gerçekleşir. Yeni bitkiler ana bitkiden ayrılarak, büyüme kompostu dondurulmuş saksılara alınır.

Yaprak göz çelikleri ile üretim daha fazla uygulanır. Yaprak göz çelikleri bitkinin fazla odunlaşmamış dallarından, bir göz ve bir yaprak içerecek şekilde hazırlanır. Kesim sırasında akan süt biraz kurumaya bırakıldıktan sonra bir bezle silinerek temizlenir. Buharlaşma yüzeyini azaltmak için yaprakları uzunluğuna rulo şeklinde kıvrılarak rafya ile bağlanır. Daha sonra çelikler, hacim olarak eşit miktarlarda turba ve kum karışımını içeren köklenme yastığına veya küçük saksılara dikilir. Köklenme ortamının sıcaklığı 27 C°’de tutulur. Yüksek orantılı nem sağlandığında, çelikler 4-5 hafta içerisinde köklenir.

Ficus elastikanın tepe yaprakları toplanır

Çıplak gövde şekildeki gibi aşı çakısı ile yarılır

Gövde bir kamış ile desteklenerek yarılan kısma yosun tamponlanır

Yosun tabakası yarayı iyice sardıktan sonra bağlanır.

Siyah renkli polyetilen bir örtü ile sarılıp bantlanır.

Köklenmeden sonra ana bitkiden kesilip ayrılarak yeni saksıya dikilir.

Ficus Bitkisinin Yetişme İstekleri

Ficus’da Sıcaklık:
Ficus yetiştiriciliğinde en uygun sıcaklıklar gece 18-21 C°, gündüz 24 C°’dir. Sıcaklıklar 10 C°’nin altına düştüğünde bitki gelişimi olumsuz etkilenir. Bitkinin aşırı sıcaklardan da korunması gerekir.

Kış aylarında en uygun sıcaklık 16-18 C°’dir. Bitki yüksek sıcaklık değerlerinde (29 C°) üzerinde turgorunu yitirmeye başlar. Bu durumda ortam sıcaklığının düşürülmesi gerekir.

Ficus serasında gölgeleme

Genellikle ortam sıcaklığının düşürülmesi için ya seraya yeşil örtü çekilir ya da sık sık ortam ıslatılarak sıcaklık düşürülür. Sera ortamında havalandırma kapaklarının açılmasının da sıcaklığın düşürülmesine katkısı vardır.

Ficus serasında havalandırma açıklıkları

Ficus’da Orantılı Nem:
Nispi nemi yüksek bir ortam Ficus yetiştiriciliği için uygundur. Ortalama nem miktarı % 75-80 olması gerekir. Tropik ve yarı tropik bitkiler için topraktaki nem yeterli değildir. Havada da yeterli oranda nem bulunmalıdır. Ortamın nemini düzenlemek için sık sık yapraklara su püskürtmek gerekir.

Ficus sisleme sistemi

Yapraklara püskürtülen suyun kalitesi ve sıcaklığı önemlidir. Yağmur suyu veya yağmur suyuna yakın özellikteki sular kullanımalıdır. Su püskürtme işlemi çok sıcak havada yapılmamalıdır. Sabah ve akşam saatleri bu işlem için uygundur. Gece yapraklar üzerinde su kalmamalıdır.

Ficus yapraklarının süngerle nemlendirilmesi

Püskürtme yapılmadığı zamanlarda yaprakların ıslatılmış süngerle silinmesi de bitkiyi nemlendirmek için yeterli olmaktadır.

Ficus ve Işık
Ficus bitkisinin bütün çeşitleri aydınlık ve yarı gölge ortamları sever. Doğrudan güneş ışığı almayan yerlerde tutulmaları gerekir. Doğrudan yakıcı güneş ışığından korunmalıdır. Sonbahar ve kışın gölge yerlerde bulunduruldukları taktirde bitkinin yaşlı yaprakları sararır ve dökülür.

Ficus bitkisinin kullanıldığı ortamlar

Ficus bitkisinin yetişme ortamı

Ficus Bitkisinin Bakımı

Ficus’da Saksı Değiştirme:
Saksı değiştirme esnasında genel kural, yeni saksının eskisine göre 1 numara daha büyük olmasıdır. Saksı içerisinde çok fazla gelişmiş kök sisteminin bulunuşu saksı değiştirilmesi gerektiğini gösterir. Hastalıklı bitkiler; özellikle de fazla sulama sonucu kök çürüklüğüne yakalanan bitkilerin ilkbahar başlangıcı beklenmeden hemen saksıları değiştirilir. Böyle hâllerde eski saksıdaki toprak silkelenmek, suya batırılmak veya su ile yıkanmak suretiyle tamamen uzaklaştırılır. Hasta kökler kesilir. Bitki, içerisinde taze harç bulunan küçük saksılara alınır. Bu sırada bitki kuvvetlice budanır.

Saksı değiştirme sırasında saksı toprağının dağıtılmadan, bütün bir balya hâlinde saksıdan çıkarılması gerekir. Bunun için toprağın hafifçe rutubetlendirilmiş olması gerekir.

Saksı değiştirilirken şunlara dikkat edilmesi gerekir:
– Yeni saksı eskisinden bir boy büyük olmalıdır.
– Toprak saksı kullanılacaksa saksı kireçsiz su içinde bir süre bekletilmelidir.
– Saksı değiştirilmesi esnasında eski saksı kullanılacaksa saksının tel fırça ile iyice temizlenmesi gerekir.
– Saksının drenaj deliği mutlaka açık olmalıdır.
– Saksı değişimi Ficus türlerinde mart ve nisan aylarında yapılmalıdır.

Saksı değiştirme zamanı gelmemiş ve gelmiş bitkilerin kök sistemi

Yeni saksıya dikim esnasında, bitki sağ elle saksı ortasına gelecek şekilde ve arzu edilen yükseklikte tutulur. Bu derinliğin ayarlanmasında, saksısı değiştirilmiş olan bitkinin eskisinden daha derin veya daha yüzeysel dikilmemesi gerektiği daima göz önünde bulundurulmalıdır. Sol el ile saksı ve balya arasında kalan boşluğa taze toprak doldurulur. Saksı toprağında boşluklar kalmaması için saksıya konulan toprak parmakla çepeçevre bastırılır. Saksı tabanı üzerinde bir kaç defa masaya vurularak toprağın iyice oturması sağlanır. Saksı toprakla tamamen doldurulmamalı, saksı kenarı üst seviyesi ile toprak yüzeyi arasında hiç olmazsa 1,5 cm’lik bir derinlik bulundurulmalıdır. Ancak bu suretle saksının normal bir şekilde sulanması mümkün olur.

Ficuslarda saksı değişimi

Saksı harcı olarak drenajı iyi olan standart saksı harçları kullanılır.

Kök ve gövde budaması yapılan saksı toprağı değiştirilen bitkiye yeni kökler teşkil edinceye kadar az su verilir. Bu arada saksı değiştirmesi yapılmış bitkilerin güneş ışığına maruz sıcak yerlerde bulundurulmaması gerekir. Yeni saksı değiştirme işlemi yapılmış bitkilerde sulamanın az fakat su püskürtmenin sık sık yapılması gerektiği unutulmamalıdır.

Saksı toprağının değiştirilmesi gibi gevşetilme sureti ile havalandırılması da önemli bir bakım tedbiridir. Sera ve salon bitkilerinde saksı toprağının gevşetilmesinde uç kısmı hafif sivri bir tahta çubuktan istifade edilebilir. Saksı toprağı biri ilkbaharda vejetasyon devresi başında ve diğeri de kış başlangıcında olmak üzere yılda en az iki defa gevşetilmelidir. Saksı toprağının gevşetilmesine önce saksının iç çevresinde bulunan topraktan başlanır ve kök boğazına doğru devam edilir. Ancak toprağın fazla derin gevşetilmemesine, bilhassa kök boğazı civarında gevşetme yapılırken köklerin zedelenmemesine dikkat edilmelidir.

Ficus’da Gübreleme:
Ficus türleri için nisan ve ağustos ayları arasında iki haftada bir kompoze gübre vermek uygun olur.

Gübreler bazen saksı toprağı üzerine serpiştirilir. Sulama yapılır. Bazı gübreler ise sulama suyuna karıştırılarak verilir.

Yapraktan verilen gübreler ise püskürtme kabına konur. Yapraklara püskürtülerek bitkiye verilir.

Ficus’da Sulama:
Ficus türleri yazın bol sulanmalı, yapraklarına su püskürtülmelidir. Kışın bitkiye verilen su azaltılmalıdır. Ancak bulunduğu yer aşırı ısıtılıyorsa, bitkinin su isteği artar. Sıcak yaz günlerinde bol sulanmalıdır. Bitkinin saksı toprağının tamamen kurumasına izin verilmemelidir.

Sulama yapılırken şunlara dikkat edilmelidir:
– Saksının yapısına (Toprak saksılar geçirgen olduğu için daha sık sulanır. Plastik saksılar ise geçirgenliği az olduğundan seyrek sulanır) dikkat edilmelidir.
– Kış dönemi bitkilerin dinlenme evresine rastladığı için sulama 4-5 günde bir yapılmalıdır.
– Tropikal iklim bitkileri daha çok sulanır.
– Sulama, bir defada ve saksı toprağı tamamen doyacak şekilde yapılmalıdır.
– Sulama suyu mümkün olduğunca kireçsiz ve klorsuz olmalıdır.
– Sulama akşam veya sabah saatlerinde yapılmalıdır.
– Kullanılacak suyun sıcaklığı 16-18 C° arasında olmalıdır.

Ficus’larda sulama

Memleketimizde, sera ve salon süs bitkileri yetiştiriciliğinde daima kireçli çeşme ve kuyu suyu kullanıldığından saksı toprağında asitleşme sıkça görülür.

Ficus’da saksı toprağının asitleşmesi

Ficus’da Budama:
Ficus türleri dallı yapı gösterdiklerinden budamaya uygun bitkilerdir. Budama kardeşlenmeyi sağlamak için alttan yapılacağı gibi bitkiye yeni bir form vermek için üst taraftan da yapılabilir. Aynı zamanda bitki üzerinden kuruyan ve sararan yaprak ve dallar budama ile uzaklaştırılabilir.

Ficus benjamin’in budanmadan önce ve sonraki durumu

Ficus çoğunlukla desteğe ihtiyaç duyar. Özellikle karanlık yerlerde, büyüyebilmek için ışığa doğru yönelmeleri desteğe gerek duymalarına neden olur. Kullanılabilecek en iyi destek tahta çubuklardır. Bitki bu desteğe uygun bir materyalle bağlanmalıdır.

Ficus’ta destekleme

Ficus Bitkisinin Hastalık ve Zararlıları

Önemli hastalıkları yaprak dökülmesi, kök kanseri, kök çürüklüğü, kurşuni küf ve antraknozdur. Zararlıları ise nematodlar, thripsler, kabuklu ve unlu bitlerdir.

Ficus’da Yaprak Dökülmesi
Ficuslarda yaprakların dökülmesine neden olan sebepler şunlardır:
– Kışın saksı toprağının çok nemli tutulması,
– Saksı toprağının çok kuru bırakılması,
– Yeterli havalanmaya olanak vermeyen sıkışmış saksı toprağı,
– Saksı değiştirme sırasında bitkinin çok fazla budanması,
– Bitkinin hava akımına bırakılması,
– Kışın bitkilerin düşük sıcaklıklara maruz bırakılmasıdır.

Ficus yapraklarının dökülmesi

Ficus’da Kök Kanseri (Kök Uru):
Bitkinin toprak yüzeyine yakın kalın kökleri ve kök boğazında başlangıçta küçük, yumuşak, zamanla irileşen urlar oluşturur. Urlar yaşlandıkça bir yandan büyür bir yandan da sertlerşir ve mantarlaşır.

Ficus’da kök kanseri

Mücadelesinde hastalıklı bitkiler derhal ortadan kaldırılmalı, bulaşık toprak, saksı veya kasalara sterilizasyon uygulamadan yeniden dikim yapılmamalıdır. Azot fazlalığında hastalık artar. Bu yüzden aşırı azotlu gübreleme yapmaktan kaçınılmalıdır.

Ficus’da Siyah Kök Çürüklüğü:
Hastalıktan etkilenen bitkilerde gelişme geriliği, yaşlı yapraklardan başlayan kloroz ve çoğunlukla solgunluk belirtileri görülür. Köklerde çürümeler olur. Kabuk tabakası genellikle açık kahverengi, bazı hâllerde siyah renk alır.

Mücadelesi, saksı toprağının patogen ile bulaşık olmamasına dikkat edilmeli ve saksı toprağı çok nemli bırakılmamalıdır.

Ficus’da Kurşuni Küf:
Yaprak, gövde ve çiçeklerde etkilidir. Fazla nemli ortamlarda bu bitki kısımlarının üstlerini gri küf tabakası kaplar. Uzun süre devam eden %85’in üzerindeki orantılı nem ve özellikle 15-25 C° sıcaklıklar hastalığın yayılması için en uygun ortamdır.

Kauçukta kurşuni küf hastalığı

Mücadelesinde yayılma koşulları olan sıcaklık ve nem oranlarını uygun düzeyde tutmak gerekir.

Ficus’da Kök Ur Nematodları:
Toprak altında bitkinin kökleri içinde beslenir. Bitkiyi emer ve emme sonucu gelişerek irili ufaklı urlar oluşturur. Bitkinin su ve besin maddesini engeller. Bu nedenle bitkide bodurlaşma, sararma ve gelişmede
gerilemeler görülür.

Mücadelesinde hastalık parazit olduğu için bitkiyi yaralayan ve zarar veren her türlü faktörden kaçınılmalıdır.

Ficus’ta kök ur nematodu

Ficus’da kabuklu ve unlu bitler:
Kabuklu bitler ince uzun hortumuyla bitkinin yaprak ve saplarını sokup bitki öz suyunu emerek beslenir. Salgıladıkları tatlı madde sayesinde fumajin mantarlarının çoğalmasına neden olur. Yapraklar sararır, kurur ve dökülür. Unlu bitler kabuklu bitlerle hemen hemen aynı zararı gösterir.

Kabuklu bit

Ficus’da Thripsler:
Yaprak altlarında bulunur. Yaprak kıvrılmaları ve tomurcuk dökülmelerine neden olur. Yaprak altı ve üstüne, tomurcuklara püskürtme şeklinde 15–20 gün aralıklarla ilaçlama yapılmalıdır.