Kromatik Diziler ve Dereceleri

Majör Kromatik Dizi

Bir oktav içinde 12 yarım sesin sıralanması ile kromatik dizi (gam) oluşur.

Majör kromatik dizi

Mod içinde tam ses aralığı, iki yarım ses aralığına bölünür.

Tam ses aralığının iki yarım ses aralığına bölünmesi

Bütün ana dereceler önemlerini korurken, yeni sesler bu derecelerden türemiş olarak, onların alterasyonları (değişimleri) olarak değerlendirilirler.

Kromatik gamın çıkıcı ve inici dereceleri birbirinden farklıdır. Bunlar, Majör modun yakın komşu modları ve aynı eksendeki minör mod ile olan ilişkisinde karşımıza çıkan değiştirme işaretleridir.

Çıkıcı Kromatik Dizide

	C♯, Do Majör’le arasında bir değiştirme işareti farkı bulunan Fa Majör modunun ilgili minörü Re Minör’ün sansibl notası,
	D♯ yine Do Majörle arasında bir değiştirme işareti farkı olan Sol Majörün ilgili minörü Mi minör’ün sansibl notası,
	F♯ Sol Majörün sansibl notası,
	G♯ Do Majörün ilgili minörü olan La minör’ün sansibl notası,
	B♭ yine Do Majörle aralarında bir değiştirme işareti farkı bulunan Fa Majör’ün 4. derecesidir.

Eğer Si♭ yerine La♯ yazılmış olsaydı La♯ Si minör yada Si Majör’le ilişkilendirilecekti. Bu modlar Do Majör’le yakın ton ilişkisi içinde değillerdir.

Not: Aralarında bir değiştirme işareti farkı olan tonlar birinci derecede yakın (akraba – komşu) notalar olarak isimlendirilir.

Majör mod ve minör modlarda yakınlık dereceleri ve kromatik dizideki altere sesler

Majör mod ve minör modlarda yakınlık dereceleri

İnici Kromatik Dizide

	B♭, Fa majör’ün bünyesinde bulunur.
	A♭, aynı eksendeki minörün yani Do minörün ♭6. derecesidir.
	F♯, Sol majörün sansibl notasıdır.
	E♭, aynı eksendeki Do minörün ♭3. derecesidir.
	D♭, ise Napoli 6’lısı akoru bünyesinde bulunmaktadır.

Minör Kromatik Dizi

Kromatik minör dizide ilgili majör modunun altere işaretleri kullanılır. Burada da esas ilgili Majör modun yakın komşu tonları ile olan ilişkileridir.

Minör kromatik dizi

Kromatik Dizide Derecelendirme

Majör kromatik dizide derecelendirme

Minör kromatik dizide derecelendirme

Not: ♯ işareti Majör moddaki ana derecelerin yarım ses inceldiğini, bemol ise yarım ses kalınlaştığını ifade eder.

Örneğin A♭ majör dizide:

• #1 La♮
• ♭7 G♭’ü
• ♭3 C♭’ü

işaret etmektedir.

Majör Mod İçinde Kromatik Dizi Kalıbı

Çıkıcı harekette;
1 , ♯1 , 2 , ♯2 , 3 , 4 , ♯4 , 5 , ♯5 , 6 , ♭7 , 7 , 1

İnici harekette;
1 , 7 , ♭7 , 6 , ♭6 , 5 , ♯4 , 4 , 3 , ♭3 , 2 , ♭2 , 1

Burada ise ♯4 hariç tüm alterasyon işaretleri inicidir.

Kromatik La bemol majör dizinin derecelendirilmesi

Re tonu üzerinde Majör Kromatik dizi

Minör Mod İçinde Kromatik Dizi Kalıbı

Çıkıcı harekette;
1 , ♭2 , 2 , ♭3 , 3 , 4 , ♯4 , 5 , ♭6 , 6 , ♭7 , 7 , 1

(Çıkıcı harekette ♯4 hariç ♭2 , 3 , 6 , ♭7)

İnici harekette;
1 , 7 , ♭7 , 6 , ♭6 , 5 , ♭5 , 4 , ♭4 , ♭3 , 2 , ♭2 , 1

Kromatik Fa Minör dizinin derecelendirilmesi

Si tonu üzerinde Minör Kromatik dizi

Kaynak: Nail Yavuzoğlu, “Uygulamalı Müzik Teorisi-2”