Sarısabır (Testere Bitkisi, Kab-sabırı, Aloe Vera) Bitkisinin Tanımı ve Önemi
Aloe iç mekanlar için güzel bir süs bitkisi olarak rahatlıkla yetiştirilmektedir. Balkonlarda, salonlarda ve bahçelerde kolay gelişmektedir. Ancak yavaş büyür. Aloe bitkisi açık ve kapalı ortamda rahatlıkla gelişebilir. Aloe bitkisi aloaceae ailesine ait bir bitkidir. Sabırgillerin takiben 350 alt türü mevcuttur ve bunlardan en çok iki tür kullanılır ve bunlar: sarısabır; aloe vera (a. barbadensis) ve kab-sabırı; aloe ferox (aloe capensis) diye anılır.
Türkçede sadece aloe vera (sarısabır) diye anılan bu bitki genellikle sarıçiçek açtığından bu adla anılır. Eskiden aloe bardensis diye anılmasının sebebi Barbados adasında ihracının yapılmasından dolayıdır.
Sarısabır
Ana yurdu Afrika kıtasıdır. Ülkemizde güneybatı ve güney bölgelerimizdeki sıcak yörelerde yabani olarak da yetişmektedir. Bunların birçoğu da salon, balkon ve bahçelerde yetiştirilir.
Aloe bitkisinin yaprak renkleri griden yeşile kadar değişir. Kimi türlerinin yaprak kenarları sivri dişli, kimi türlerin bu dişleri ufak ve yumuşaktır. Bazı türlerin yaprak kenarları dişsizdir. Çiçek renkleri yeşilimsi beyazdan sarıya kadar değişmektedir. Kültür türü aloelerde kırmızı ve turuncu renkli çiçekler de elde edilmiştir. Yılın her zamanı çiçekçilerde satışa sunulur.
Aloe bitkisinin özellikle aloe vera çeşidi son yıllarda ülkemizde de moda olmaya başlayan bir bitkidir. İnsanlar tarafından çok eski çağlardan beri tanınan ve kullanılan bu bitkinin, yakın zamana kadar ülkemizde bilinmemesinin nedeni, muhtemelen doğal bitkilerimizden olmaması ve saklama usullerinin fazla bilinmemesine bağlıdır. Ülkemizde aloe veranın bitki olarak yaygınlaştırılması için çalışmalar yapmaktadır.
Aloe vera için dünyada her yıl, birçok kitap basılmakta, ayrıca üreticilerin ve imalatçıların sayısı gittikçe artmaktadır. Kozmetik ve tıpta kullanım o kadar artmıştır ki, Avrupa ve Amerika kıtalarında birçok ülkede, yalnız aloe vera ürünlerinin satıldığı mağazalar açılmıştır.
Aloe vera bitkisi “aloaceae” ailesine ait bir bitkidir. Eski sınıflandırmada “liliaceae” ailesinde olduğu düşünülen bu bitki, lilyum ailesindeki sarımsak, soğan ve kuşkonmaz gibi tıbbi değeri olan bitkiler gibi, tıbbi özelliklerinden dolayı çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Bitki dış görünüşü ile bir kaktüsü andırır. Aloe ailesinde 350 kadar tür mevcuttur, bunlardan aloe vera dışında dördü, tıbbi değere sahiptir. Tıbbi değeri olan diğer aloeler: “Aloe arborescens”, “Ağaçsı aloe”, “Aloe ferox” “Dikenli aloe”, “Aloe saponaria”, “Benekli aloe” ve “Aloe perryi”, “Curaçao adası aloesi” dir.
Aloe vera’nın vatanı tam bilinmemektedir. Kuzey Afrika, Güney Afrika, Mezopotamya ve Yemen kökenli olabileceği ileri sürülmüştür. Muhtemelen ilk çıkış yeri Kuzey Afrika veya Yemen’dir. Aloe vera çok yıllık, sukkulent (etsi) bir bitkidir.
Aloe bitkisi rozet yapraklıdır. Yapraklar etli ve uzun olup uçlara doğru kılıç gibi sivrileşir. Gençken yaprakları beneklidir, sonra gri-yeşil renge döner. Her bir yaprak uzunluğu 60–90 cm arasında değişir. Yaprak genişliği ise 6 – 10 cm arasındadır. Her bir yaprağın ağırlığı 1,5–2 kg olabilir. Çiçek sapı, 150 cm yüksekliğe kadar uzayabilir, üzerinde boru şeklinde, sarı renkli salkım çiçekler oluşur. Aloe vera çiçekleri kısır olduğundan üretimi, yandan verdiği yavruların ayrılması ile gerçekleştirilir. Bitkiler genelde 12–16 yapraklıdır ve yaşam süresi 12 yıl dolayındadır. Bitki 4 yaşına geldiğinde, erişkin hale geldiği kabul edilir.
Bitkinin yaprakları da içeriği bakımından, tıbbi amaç veya kozmetik sanayisinde kullanılacak en yüksek kaliteye ulaşır. Tıbbi amaçla kullanmak için en dıştaki, büyük yapraklar, senede 2–3 defa kesilir. Bitkinin kendini çok çabuk iyileştirme özelliği vardır. Yaprağın kesildiği yerde oluşan yaralar, saniyeler içinde, bir film tabakası ile kaplanır ve yaradan sıvı kaybı önlenir.
Sarısabır bitkisinde çiçek
Aloe bitkisinin gövdesi ya yoktur veya 10–30 cm olabilir, şayet alt yaprakları kesilirse zamanla gövde ortaya çıkar. Bitkinin ortasından çıkan çiçek sapı 50–100 cm boyunu bulur ve bununda 15–35 cm’sine salkım şeklinde oldukça çok çiçek dizilmiştir. Çiçekleri silindir şeklinde 2,5–3,5 cm uzunluğunda sapı ise 3–4,5 cm olup, çiçeklerin içinde esmerimsi sarı döllenme tozlukları bulunur.
Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgesinde rahatlıkla dışarıda yetişebilir. Almanya’da yazın bahçelerde, kışın seracıklarda veya Güneş gören pencere önünde yetiştirilmektedir. Bitki hem tohumları ile hem de köklerinin çevresine saldığı sürgünlerle çoğalır ve yayılır.
Sarısabır Çeşitleri
Çeşitli alanlarda en çok kullanılan aloe barbadensis miller ya da sinonim ismi aloe vera adı verilen çeşididir.
Aloe Arborescens
Tıbbi özellikleri olan bir çeşittir. Sağlık amaçlı da kullanılır.
Aloe arborescens
Bu çeşit yanlara doğru rahatlıkla genişleyebilmektedir. Bu yüzden dağınık bir tepe yapar. Her dem yeşildir. Yaklaşık 2–3 metre boy yapabilir. Mart ve nisan aylarında çiçek açar. Çiçekleri kırmızı renktedir. Üzümsü meyveleri vardır.
İklimin uygun olduğu yerlerde dış mekânlarda da rahatlıkla kullanılmaktadır. –5 C°’ye kadar dayanıklıdır. Nemli, geçirgen, derin ve kireçli topraklarda iyi gelişir. Ancak kuru, ağır, tuzlu ve fakir topraklarda da yetişebilmektedir.
Aloe Aristata
Güney Afrika ve çevresinde bulunan olarak da bilinir. Meşale bitkisi adı da verilir. Çiçeği nektar bakımından çok zengin olduğu için kuşlara iyi bir konukçudur. Çok sayıda çiçek açar. Portakal renginde çiçeklere sahiptir.
Aloe aristata
İç mekân bitkisi olarak çok kullanılır. Çok sayıda yaprakları ile dekoratif bir çeşittir. Gövdesi rozet yapma eğilimindedir. Yaprakları parlak ve beyaz beneklidir. Yaprak kenarları yumuşaktır.
Aloe Dichotoma
Güney Afrika ve Namibya’da bulunur.
Aloe dichotoma
Yaklaşık olarak 1,5 – 2 metre boy yapabilmektedir. Yaprakları tepe üzerinde toplanır. Parlak sarı çiçeklere sahiptir. Özellikle büyük mekânlarda rahatlıkla kullanılabilen bir bitkidir.
Aloe Variegata (Keklik Göğsü / Kaplan Aloesi)
Güney Afrika kökenlidir. “Keklik Göğsü” ya da “Kaplan Aloesi” diye ülkemizde bilinmektedir.
Aloe variegata
Çok güzel ev bitkisidir. Yapraklar düz köşeli biçimde donuk yeşil renkli, siyah beneklidir.
Aloe Vera (Aloe Barbadensis)
Kuzey Afrika menşelidir. Tıpta ve süs bitkilerinde kullanılır. Esmer aloe diye anılır. Sukulent bir bitkidir. 80 – 100 cm arasında boy yapar. Yaprakları kalın etli ve mızrak şeklindedir. Her bir yaprak uzunluğu 60 – 90 cm arasında değişmektedir.
Bitkiler genellikle 12 – 16 yapraklıdır. Yaşam süreleri 12 yıldır. Yaprakların kenarları testere dişlidir. Yapraklar etli ve toprağın hemen üzerinden rozet oluşturur. Yaz mevsiminde çiçek açar. Çiçek sapı 90 cm uzunluğunda ve başak şeklindedir. Çiçek sapı 150 cm yüksekliğine kadar çıkar. Seyrek tohum bağlar. Aloe vera’nın yapraklarının içinde jölemsi bir madde vardır. Hava ile bu sıvı karşılaşınca katılaşır.
Aloe vera
Sarısabır Üretimi
Aloe bitkisi yaprak çeliği, tohum ve ayırma ile üretilebilir. Aloe bitkisinin gelişimi pek hızlı olmaz. Boyu çok fazla uzamaz. Bunun yanında rahatlıkla yanlara doğru gelişebilir. Gelişen bu kısımlardan çelik almak kolay olmaktadır.
Sarısabır bitkisinden çelik alınması
Aloe bitkisinde birkaç dal var ise bunların bir tanesini gövdeye yakın bir yerden keserek belli bir süre suya koyarak köklenmesi sağlanabilir. Ancak seralarda yapılacak üretim için gövdeye yakın kısımdan kesilen çeliklerin alt yaprakları temizlenir. Köklendirme ortamına dikilir. Köklenen çelikler fide durumuna geldiğinde yeni bir saksıya uygun toprak ve uygun saksıya dikerek yeni bir aloe bitkisi elde edebiliriz.
Sarısabır bitkisinden alınan çeliklerinin köklenmesi
Zamanla toprakta kalan kısım yaprak vermeye başlayacaktır. Ayrıca köklerde saksıyı saracaktır.
Sarısabır bitkisinin kök yapısı
Tohumla üretim çok nadir kullanılır. Tohum çiçekler bitkinin üzerinde kurumaya başladığında toplanmalıdır. Tohumlar toplandıktan sonra ilkbaharda (mart ayında) tohum kasalarına atılmalıdır. Kasalar 21 C° sıcaklıkta tutulmalıdır.
Sarısabır’dan toplanacak zamana gelmiş çiçek ve tohum
Tohum atıldıktan bir hafta sonra çimlenmeye başlar. Monokotiledon özellik gösterdiği için tek bir yaprak şeklinde çimlenme gerçekleşir. Daha sonra diğer yapraklar oluşmaya başlar.
Sarısabır bitkisinde çimlenme
Ayırma ile üretimde anaç bitkiden yavru bitkiler ayrılarak üretim yapılır. Eğer bitkiniz çok fazla kardeşlenmiş ise ve ana bitkiniz sürekli yukarıya doğru bir yönelme eğilimindeyse rahatlıkla ayırma işlemi yapılabilir. Burada önemli konu bitkiyi ayırırken kök kısmını zedelememek gerekir.
Sarısabır bitkisinde ayırma yapılabilecek bir bitki
Ayrılan bitkiler ayrı ayrı uygun büyüklükteki saksılara dikilmelidir.
Sarısabır bitkisinde ayırma
Sarısabır’ın Yetişme İstekleri
Sarısabır’da Sıcaklık
Aloe sıcak havalara dayanıklı bir bitki olup yüksek sıcaklıklardan pek etkilenmez. Rüzgârdan ve hava akımından olumsuz yönde etkilenir. Bu yüzden hava akımından korunaklı yerler tercih edilmelidir.
Sarısabır
En çok tanınan aloe çeşidi olan aloe vera sıcak ülkelerin bitkisidir. 0 °C altında yaprakları zarar görür. Özellikle -4 °C altında genelde ölüm meydana gelir. Ticari olarak aloe vera yetiştiriciliği yapılacaksa, sıcaklığın hiçbir zaman 0 °C altına düşmemesine dikkat edilmelidir. Bunun yanında ılık ortamlarda bulunmayı isteyen aloe’ler en düşük 5 C°’ye kadar da dayanabilirler.
Aloe bitkileri toprağın geçirgen olmadığı veya çok nemli olduğu ortamlarda bitki daha yüksek derecelerde de zarar görebilir. İdeal olarak geçirgenliği iyi bir toprak ve bol güneş bitkinin gelişmesi için şarttır.
Sarısabır’da Orantılı Nem
Nemli toprakları tercih eder. Orantılı nemi düşük olan yerlerde zarar görmeden yetişebilir.
Sarısabır’da Işık
Aloe bitkisi rahat bir gelişim gösterebilmesi için güneş ışığına ihtiyaç duyar. Yazın bol ışıklı, yarı gölge; kışın ise aydınlık ve güneşli yerlerde bulundurulmalıdır.
Aloe vera bitkisinin büyümesi için parlak ışık ihtiyacı nedeniyle zaman zaman sert güneş ışığına maruz kaldığında bazen yaprakları zarar görebilir. Hatta bitkilerin kurumasına yol açabilir. Bu da bitkilerin hastalıklara karşı duyarlı olmasına neden olur. Bitkinin yapraklarında koyu kahverengi veya turuncu noktalar güneş yanıklığının belirtileridir. Bu lekeler parça parça olabilir ya da bazı durumlarda tüm yaprak turuncu olabilir.
Dolayısıyla direkt güneş ışığındansa bol aydınlık yerler tercih edilmelidir. Ev ortamında bitkimizi güney veya batı pencerelerin yakınlarına koymamız gerekir. Özellikle yapraklar dik düz değil de yanlamasına gelişiyorsa bu yetersiz ışığın etkisidir.
Sarısabır’ın Bakımı
Sarısabır’da Saksı Değiştirme
Drenajı iyi topraklardan hoşlanır. Bu yüzden saksı harcı hazırlanırken kum, pomza ve perlit karışımı kullanılabilir. Bunun yanında zengin toprak karışımlarında bitkimiz güzel gelişir. Bahçe toprağı, yanmış çiftlik gübresi, dere kumu ve yaprak çürüntülü karışımlar aloe yetiştiriciliğinde kullanılan ideal topraklardır.
Sarısabır bitkisi için uygun toprak
Sağlıklı bir aloe vera bitkisi çok sayıda sürgün üretir. Bu da çok sayıda kök oluşumuna neden olur. Saksı tamamen kök ile dolar. Bu durumda bitki yeteri kadar su ve besin alamaz. Bitkimizin sağlıklı gelişmesi için saksı büyütmek ya da bitkiyi ayırmak gerekir. İşte eğer saksı tamamen kök ile dolunca ilkbaharda genellikle bir numara büyük saksıya dikim yapılmalıdır. Bunun yanında bitki yeteri kadar büyüyünce bitki saksıdan çıkarılır. Yavru fideler ve kökleri ayrılır. Köklerin kalın olanları temizlenir yani kök budaması yapılır. Ayrılan bitkiler uygun ebattaki saksılara dikilir.
Sarısabır’da saksı değişimi gelmiş bir bitki
Sarısabır’da Gübreleme
İlkbahardan sonbahara kadar ayda bir kez standart sıvı gübre verilir. Özellikle amonyum nitratlı gübreler verilmelidir. Tüm bahar ayları boyunca çiçeklenmeyi arttırmak için 10 – 40 – 10 şeklindeki kompoze gübrelerle gübrelenmelidir.
Sarısabır’da Sulama
Sulanırken önemli olan kuralların başında suyu bitkinin her bölgesine ulaşacak şekilde dökülmesi gerekir. Bitkimizi suladığımız kabımız her daim aynı ölçüde olmalı, sulama günlerimizde sabit ve aynı miktarda su kullanılmalıdır. Bitkide anormal bir gelişim görmediğimiz sürece sulama tekniğimizi değiştirmemeliyiz.
Aloe bitkisi dışarıda ve gölge bir yerde dikili ise iki haftada veya ayda bir sulanabilir. Ama iç mekânda ve sıcak bir ortamda ise haftada bir ya da iki kez sulanması gerekebilir. Çok fazla veya çok az sulama yapmak yaprakların büzüşmesine ve sarı – kahverengi lekeler oluşmasına neden olur.
Sulama kış aylarında minimum seviyede tutulmalıdır. Çünkü aloe bitkilerinin sukulent yaprakları vardır. Dolayısıyla bu bitkinin su ihtiyacı çok azdır. Bitki sulandıktan sonra saksılarda mutlaka drenaj delikleri olmalıdır.
Sarısabır’da Budama
Aloe bitkilerinde budama çok yapılmaz. Sadece kuruyan, çürüyen yapraklar çıkartılmalıdır. Ancak tıp alanında aloe bitkisi kullanılacak ise o zaman hasat amaçlı budama yapılır.
Sarısabır’ın Hastalık ve Zararlıları
Önemli hastalığı kök çürüklüğüdür. Önemli zararlıları unlu bit ve kabuklu bitlerdir.
Sarısabır’da Kök Çürüklüğü
Bu hastalık sukulent yapraklı bitkilerde karşımıza çok çıkar Bu patogenler bitkilerin kök ve kök boğazında çürüklüklere neden olur. Hastalığın belirtileri yapraklarda kloroz ve özellikle sıcak havalarda solgunluk şeklinde ortaya çıkar.
Sarısabır’da kök çürüklüğü hastalığı
Genç bitkilerde zararlanma daha çabuk olur. Bitkiden bitkiye kolaylıkla bulaşır. Özellikle hastalıklı bitkiyi kesen bıçakla başka bir bitkinin kesilmemesi gerekir. Mutlaka kullanılan alet temizlenmelidir. Aksi halde sağlıklı bitkiye de hastalık geçer. Çürüme başlamışsa kökteki çürük yerler kesilip atılmalıdır. Kalan kesik yerlerde uygun bir fungusitle ilaçlanmalıdır.
Saksı toprağının sürekli olarak ıslak tutulduğu ve toprak sıcaklığının 10 – 20 C° olduğu koşullar patogenlerin bulaşma olanağını arttırdığı unutulmamalıdır. Kökü iyileşen bitki yeni hazırlanmış saksı ve harca dikilmelidir. Bu hastalığa bitkilerin yakalanmasını önlemek için neme çok dikkat etmeliyiz. Fazla sulama ve gübrelemeden kaçınmalıyız.
Sarısabır’da Pas Hastalığı
Hastalığın ilk belirtileri yaprağın üst yüzeyinde renk açılmasıdır.Daha sonra lekeler birleşerek kahverengi nekrotik lekelere dönüşür. Yapraklar zamanla özümleme alanı daraldığı için solup kuruyabilir. Mutlaka ilaçlama yapılmalıdır.
Sarısabır bitkisinde pas hastalığı
Hastalığın kuluçka süresi 3 hafta olduğu göz önüne alınarak ilaçlama mutlaka yapılmalıdır. Ayrıca sağlam ve hastalıksız anaçlardan çelik alınmalıdır. Fazla nem ve yağmurlama ise sulama hastalığı yayar. Bu nedenle nem denetim altında tutulmalıdır. Fazla azotlu gübreden kaçınılmalıdır.
Sarısabır’da Kabuklu Bitler
Emici böceklerdir. Yaprakların altında bulunur. Bulundukları yere koruyucu, bal-mumu yapısında bir kalkanla yapışır. Dış görünüm olarak yapraktan ayırt edilemez. Ancak kalkan yerinden kaldırılınca zararlının burada olduğu anlaşılır. Kullanılacak ilaçların kesin olarak kalkanın içine sızacak yapıda olması gereklidir. Bu zararlı çok çabuk yayılım gösterir. Mücadelesinde mutlaka ilaçlama yapılmalıdır.
Sarısabır’da Unlu Bitler
Kabuklu bitlerle yakın akrabadır. Mumsu bir madde ile üzeri kaplıdır. Bitkilerin yaprağına, sapına ve gövdesine zarar verir. Zararlı görüldüğünde mutlaka ilaçlama yapılmalıdır.
Lütfen yorum bırakın.