Tarz-ı Nevin Makamı | Rast Perdesinde Karar Veren Mürekkeb (Bileşik) Makamlar

Durağı: Rast perdesidir.

Seyri: İnicidir.

Tarz-ı Nevin Makamı Dizisi: Çargah perdesindeki Zirgüle’li Hicaz dizisine Acem Aşiran perdesindeki Çargah yani Acem Aşiran makamı dizisinin ve Rast perdesindeki Kürdi dörtlüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir.

Tarz-ı Nevin Makamı Dizisi:

Çargah perdesindeki Zirgüle’li Hicaz dizisiyle yerindeki Acem Aşiran makamı dizisi bir çeşit Şevk’efza makamı dizileridir. Bu duruma göre Tarz-ı Nevin makamı için “Acem Aşiran perdesinde Nikriz beşlisi olmayan birinci çeşit Şevk’efza makamına Rast perdesindeki Kürdi beşlisinin eklenmesidir” diyebiliriz.

Not: Tarz-ı Nevin makamında da Saba makamında olduğu gibi re bemol Hicaz perdesi ve la bemol Şehnaz perdesi biraz dik basılmalıdır (bk. Saba makamı). Büyük müzik bilgini Dr.Suphi Ezgi, Rast perdesindeki dörtlünün Kürdi dörtlüsü değil, Uşşak dörtlüsü olduğunu iddia etmiştir.

Güçlüsü: Giriş seyrindeki Şevk’efza makamı hakim olduğuna göre, güçlü Gerdaniye perdesidir. Üzerinde Hicaz çeşnili yarım karar yapılır. Fakat bazı eserlerde de Çargah perdesi güçlü olarak kullanılmıştır. Çargah perdesindeki dizi Zirgüle’li Hicaz dizisi olduğuna göre, Çargah perdesindeki kalınırken çeşni Zirgüle’dir. Bunun için Segah perdesi yeden olarak kullanılır. Fakat bazen Çargah perdesi üzerindeki dizi Hicaz, Uzzal, Hümayun dizilerine geçki yapabilir. O zaman Çargah perdesindeki kalış Zirgüle’li Hicaz çeşnili değil, yalnızca Hicaz çeşnili olacağına göre, yeden olarak Kürdi perdesi kullanılır.

Asma Karar Perdeleri: Acem perdesinde Nikriz çeşnili, Dik Hisar perdesinde Hüzzam çeşnili, Çargah perdesinde Zirgüle’li Hicaz veya Hicaz çeşnili, Kürdi perdesinde Nikriz çeşnili asma kararlar yapılır. Acem Aşiran dizisine geçilince Çargah’da Çargah’lı, Dügah perdesinde Kürdi’li, Rast perdesinde Buselik’li, Acem Aşiran perdesinde Çargah’lı asma kararlar kullanılır. Fakat Acem Aşiran dizisinin tümü pek kullanılmamıştır.

Donanımı: Si için küçük mücenneb bemolü, re için bakiye bemolü donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.

Perdelerin Klasik Türk Müziği’ndeki isimleri: Pestten tize doğru: Kürdi dörtlüsü: Rast, Nim Zirgüle, Kürdi, Çargah. Acem Aşiran dizisi: Acem Aşiran, Rast, Dügah, Kürdi, Çargah, Neva, Hüseyni, Acem. Çargah’da Zirgüle’li Hicaz dizisi: Çargah, Hicaz, Dik Hisar, Acem, Gerdaniye, Nim Şehnaz, Tiz Segah, Tiz Çargah’dır.

Yeden’i: 1.aralıktaki fa Acem Aşiran perdesidir.

Genişlemesi: Makam yapısı gereği geniş bir seyir alanına sahip olduğundan, ayrıca genişletilmemiştir.

Seyir: Güçlü Gerdaniye perdesinden, nadiren de Çargah perdesinden seyre başlanır. Çargah perdesindeki Zirgüle’li Hicaz dizisinde karışık gezinildikten sonra, genellikle güçlü Gerdaniye perdesinde Hicaz çeşnisiyle, bazen de Çargah perdesinde Zirgüle’li Hicaz çeşnisiyle yarım karar yapılır. Sonra yerindeki Acem Aşiran dizisine geçilir. Bu dizide de karışık gezinilip, her iki dizinin gerekli asma kararları gerekli yerlerde gösterildikten sonra, Rast perdesindeki Kürdi dörtlüsüne geçilir ve bu Kürdi dörtlüsüyle Rast perdesinde tam karar yapılır.

Tarz-ı Nevin Makamı’na Örnek Bir Eser

---