Siklamen (Cyclamen) Yetiştiriciliği | İç Mekan Bitkileri Üretimi

Siklamen, Söğecen, Domuz Soğanı, Meryem’ana Kandili (Cyclamen) Bitkisinin Tanımı ve Önemi

Siklamen’in Bilimsel Sınıflandırması:

• Alem : Plantae
• Şube : Magnoliophyta
• Sınıf : Magnoliopsida
• Takım : Ericales
• Familya : Myrsinaceae
• Cins : Cyclamen sp.
• Türkçe Adı : Siklamen, söğecen, domuz soğanı, Meryem’ana kandili

Siklamen

Akdeniz Bölgesinde doğal olarak bulunur. Anadolu ve İran kökenlidir. Ülkemizde 10 kadar türü yetişmektedir. Kuzey Yarım kürede yayılış gösteren 30 cinse dahil 800 kadar türü vardır. Ağaç veya çalı gölgelerinde iyi gelişmektedir. Üzerinde kök, yaprak ve çiçekler bulunduran yumrulu bir bitkidir.

Siklamen’in botanik yapısı

Bir veya çok yıllık, basık patates gibi toprak altı yumruları olan otsu yapıdaki bitkilerdir. Ender olarak da çalı halinde odunsu bitkilerdir. Bu türler her mevsime dayanıklı olup dış mekânda yetiştirilmektedir. İç mekânda yetiştirilebilen türü Cyclamen persicum, daha iri çiçekli ve daha uzun boyludur. Kökeni Yakın-Doğu’dur. Bunlar, dış mekânda her mevsime dayanıklı değildir. Aynı şekilde, bina içinde de uzun süre çiçekli korunamaz. Serin sera veya verandalarda bulundurulmalıdır. Siklamenler tüm kış boyunca çiçeklenebilir özelliktedir. Birçok türü gösterişli çiçekleri nedeniyle kaya bahçelerinde veya seralarda yetiştirilmektedir. Sonbahar ve erken ilkbaharda doğada çiçek açarlar. Serada yetiştirilenler kış aylarında çiçeklidir. Gerçekte salon ve sera bitkisidir.

Yaprakları sarmal, karşılıklı veya çevrel diziliş gösterir ve hepsi dipten çıkar.

Siklamen’in yaprakları

Yaprakları uzun saplı, iri ve yürek şeklindedir. Yapraklar sade veya lopludurlar, kulakçıkları yoktur. Yapraklar kışın ve erken ilkbaharda çiçeklerden az önce görülür. Yuvarlağımsı veya geniş olarak yumurta – yürek şeklinde olan yapraklar 2 – 5 – 7 cm uzunlukta ve bu genişliktedir. Üst yüzü donuk yeşil, kenarı tam veya bazen düzensiz olarak dişlidir. Taç pembe veya koyu morumsu kırmızı, ender olarak da beyaz renklidir.

Siklamen’in çiçek yapısı

Çiçekler (erselik) tamdır. Şemsiye tipinde çiçek kurulu oluşturduğu gibi terminal veya yan durumludur. Çiçekler tek tek bulunurlar. Çanak yaprak 5 parçalıdır ve dökülmez. Taç yaprak bileşik veya kısa tüplü çanak şeklindedir. Çiçekleri büyük kırmızı, pembe ve beyaz renklerde, taç yaprakları tersine kıvrılmış, çiçekleri baş aşağı duran bitkilerdir. Bazı türlerde çiçek sapları, çiçekler döküldükten sonra meyve olgunlaşırken tohum kapsüllerini toprak seviyesine bırakmak için aşağıya doğru eğilirler. Bitki başına çiçek sapı adedi 20–30, her kapsüldeki tohum adedi de 20–50 adet arasındadır. Bir anaç bitkiden ortalama 3–6 gr tohum elde edilmektedir.

Siklamen’in meyvesi

Yumruları küçük, genellikle 3,5 cm den az çapta kuvvetli olarak basık küre şeklinde olan tüylü, tabandan köklenen bitkilerdir.

Siklamen’in yumrusu

Siklamen Çeşitleri

Cyclamenler, doğada yetişen ve “yer somunu” adıyla bilinen bitkilerdir. Bitkinin evlerde yaygın olarak yetiştirilen ve çok sevilen kültür çeşitleri siklamen adıyla anılır. Çuha çiçekleriyle aynı ailede yer alan bu tür bitkilerin hepsi çok yıllıktır. Doğada 16 türü bulunan cyclamen cinsinin süs bitkileri yetiştiriciliğinde önemli olan başlıca türü c.persicumdur.

Başlıca önemli çeşitlerini şöyle sıralayabiliriz:

Cyclamen Persicum (İran Siklamen’i)
Akdeniz’in doğu kesimleri, Asya, Lübnan ve Filistin ile Kuzey Afrika kökenlidir. Çok kokuludur. Tavşankulaklarını andıran kulakçıkları, çeşitli derecelerde mermerimsi lekelidir. Kültür çeşidi “ giganteum ” ana türden daha küçük, fakat çiçekleri daha büyüktür. Ticari değeri yüksektir. Kış ve ilkbahar arası açan çiçekleri ( kasım – mart aylarında); büyük, kırmızı, koyu kırmızı, pembe ve beyaz renklidir. Koyu yeşil yaprakları mermer desenlidir. Yaprakları sert, kenarları dişlidir. Bitki 30 cm kadar boylanabilir.

Cyclamen persicum

İyi gübreli topraklardan hoşlanır. Bitki çiçeklendikten sonra kaybolur. Üretiminde tohumlar ağustos ayında ekilir ancak 16 ay sonra çiçeklenir. Serin havada tutulur. Kış sıcaklığı 7 – 10 C°, yaz sıcaklığı ise 20 C° olmalıdır. Oda ve salon bitkisidir.

Cyclamen Balearicum
10 cm kadar boylanır. Beyaz ağızlı, hafif pembe çiçekleri vardır. Çiçekler güzel kokar. Şubat ve mart ayında yapraklarının üzerinde beneklenme ve gümüşî renkli işaretler bulunur.

Cyclamen balearicum

Cyclamen Cilicium (Kilikya Siklamen’i )
Kuzey Türkiye kökenlidir. Sonbaharda açan çiçekleri hafif pembe renkli, aşağı doğru sarkık ve petalin dip tarafı daha koyu lekeli ve kokuludur.

Cyclamen cilicium

Çiçek sapı 7,5 – 13 cm uzunluğundadır. 7,5 – 12,5 cm soluk gül rengi petalleri vardır. Kırmızı beneklere sahiptir. Ocak – kasım ayında çiçeklenir. Genellikle diğer çeşitlere göre daha sert bir yapıdadır. Her yumru birçok çiçek verir. Yaprakları yuvarlakça biçimli, gayri muntazam gümüşi lekeli, kenarları dişli ve takriben 2,5 cm çapındadır. Güneşli yerler ve kaya bahçeleri için uygundur.

Cyclamen Coum (Kos Adası Siklamen’i)
Kuzey Türkiye ve Asya kökenlidir. Bu türün adı, ilkbaharda açan bütün siklamenler (Örneğin; C. orbiculatum, C. biemale, C. ibericum, C. atkinsii) için kullanılmaktadır.

Cyclamen coum

Bu tür beyaz ve pembe renkte çiçek açar. Çiçek sapının uzunluğu 5 – 12 cm arasındadır. Çiçekler kokusuzdur ve kümeler halinde bulunur. Güneşli ve yarı gölge alanlardan hoşlanır. Yaprakları yazın tamamen kurur.

Cyclamen Cyprium
Doğada bulunan bu siklamenin yaklaşık olarak boyu 10 cm uzunluğundadır.

Cyclamen cyprium

Beyaz pembemsi çiçekleri vardır. Ekim ayında çiçeklenir. Yaprakları koyu yeşil kırmızı ve sarımsı beneklidir.

Cyclamen Europaeum (Avrupa Siklamen’i )
Batı ve orta Avrupa kökenlidir. Yazın açan ( temmuz – eylül ayları arasında ), çiçekleri koyu – pembe ya da kırmızı ve nadiren de beyaz renklidir. Kokuludur. Bitkinin boyu 7,5 -10 cm uzunluğundadır. Çiçeklerinin dip tarafında kulakçık içermemesi ve çok erken çiçeklenme göstermesiyle, diğerlerinden ayrılır. Yaprakları beneklidir.

Cyclamen europaeum

C.europaeum var album çeşidi; beyaz çiçeklidir. Soğuk bölgelerde yetişir ve oldukça serttir.

Cyclamen Graecum
Bitki, 10 cm kadar boylanır. Doğada rahatlıkla bulunabilen bir çeşittir.

Cyclamen graecum

Çiçekler pembe veya beyazımsı, dipleri pembedir. Çiçeklenme dönemi uygun şartlar altında eylüldedir.

Cyclamen Libanoticum (Lübnan Siklamen’i)
Lübnan kökenlidir. Bitki, 12,5 cm boy yapmaktadır. İlkbaharda açan çiçekleri hafif pembe renkli, her petalin dip tarafı, daha koyu kırmızı renklidir. Sarımsı pembe çiçekler, pembemsi maviye döner.

Cyclamen libanoticum

Çiçeklenme dönemi normal şartlarda şubat ve mart ayında olmaktadır. Yapraklar çiçeklerden önce çıkar, krem rengi beneklidir. Çok güzel bir türdür.

Cyclamen Neapolitanum (Napoli Siklamen’i)
Güney İtalya ve Yunanistan kökenlidir. Sonbaharda açan çiçekleri beyaz ve pembe renklidir.

Cyclamen neapolitanum

Çiçek sapları uzun ve sarılıcı formdadır. İnci biçimindeki kulakçıkları olup uç kısmın etrafında yer alır ve pabuçları üzerinde dans eden bir balerin görünümündedir. Yaprakları 10 – 15 cm ebadında olup çiçek açtıktan sonra oluşur. Çok sert ve koyu yeşil renktedir. Yapraklar, tavşankulaklarını andırır. Yumrular, yuvarlak ve yassı bir tabak gibidir. Üst kısımda kökler yapar, aynı zamanda kısa çiçek dalları oluşturur. Dikimde bu kısmın alta gelmesi önemlidir. Genel olarak üst yüze doğru hafif bir basıklık vardır. Yumrular; temmuz – ağustos ayında uyanmaya başladığında, saman içerisine konur. Bu tür, sonbahar çiçeklenmesi için en uygundur. Kayın ağaçlarının gölgesinde kışın çiçek açabilir çünkü; kış döneminde kayınlar yapraklarını dökmüş olurlar.

Cyclamen Repandum
Güney ve orta İtalya kökenlidir. İlkbaharda çiçeklerini açar. Bitki bodurcadır.

Cyclamen repandum

Çiçekleri beyaz – pembe ya da koyu kırmızı renkli ve kokuludur. Yaprakları hedera yapraklarına benzer. Yumruları yuvarlaktır. Tek olduğu yerlerde yüzlek kök yapar. Mart ile erken mayıs ayları arasında görülür. Her yerde rahatlıkla yetişebilir.

Siklamen Üretimi

Tohumla üretilir. Tohumlar 18 aylık üretim için sonbaharda, 9 aylık üretim için ilkbaharda ekilir. Başka bir deyişle tohum, ya eylül ayı başında veya ocak – şubat aylarında atılır. Siklameni tohumdan üretirken gerekli tohum; 1000 bitki elde edebilmek için 1500 adet tohum kullanılmalıdır.

Tohumla üretimde anaçlık olarak aynı tarihte ekilmiş olan, aynı kültürel işlemlerle yetiştirilmiş olan çok yıllık yumrulardan oluşmaktadır. Anaçlıklarda Cyclamen hederifolium yumrusu ilk uyanışta çiçek vermektedir. Olgunlaşan kapsüller anaçlıklara günde en az 3 kez gidilerek toplanmakta, bu süreç yaklaşık bir ay devam etmektedir. Olgunlaşan kapsüller zamanında toplanmazsa ağızları açılmakta ve tohumlar yere dökülmektedir. Yere dökülen tohumların tamamına yakını karıncalar tarafından hemen ortamdan uzaklaştırılmaktadır.

Anaçlıkların, tohumların olgunlaşmasından hemen önce bakımının yapılması ve ilaçlanması tohum kaybını en aza indirmektedir. Cyclamen hederifolium tohumları iklim koşullarına bağlı olmakla birlikte genellikle mayıs ayının ikinci yarısından itibaren toplama olgunluğuna erişmektedir. Anaçlıktan toplanan tohum kapsüllerinden elde edilen tohumlar; ilaçlandıktan sonra ekim zamanına kadar havadar, serin bir yerde saklanmaktadır.

Tohumlar, hacim olarak 3:2:1 veya 2:1:1 oranlarında kayın yaprağı çürüntüsü, turba ve kumdan oluşan karışıma ekilir. Çimlendirme ortamı olarak John Innes tohum kompostu veya hacim olarak 5 kısım yaprak çürüntüsü ve 1 kısım kumun (veya perlitin) karışımından oluşan harç da kullanılabilir. Karışımın hafif asit özellikte olması istenir. Bunun için en iyi değer pH 6 olmalıdır.

Siklamen tohumu

Oldukça büyük olan tohumlar, ortamda 5 cm derinliğe gömülür. Tohumların üzeri 3 – 4 cm harç ile örtülmeli ve üzerine 2 cm kalınlıkta çürümüş yosun konulmalıdır. Ekim tavalarının sıcaklığı 13 – 16 C°’ de tutulur ve çok gölge bir yerde bulundurulursa çimlenme 25 – 28 günde gerçekleşir. Fideler 2 -3 kez kasalara şaşırtıldıktan sonra küçük saksılara alınır. Eylül ayında ekilen tohumlar 15 ay, ocak – şubat ayında ekilen tohumlar ise 12 ay sonra çiçeklenirler. Çiçeklenme için kışın yüksek ışık şiddeti, yazın ise serinletme ve gölgeleme ister. Gelişmenin hızlanması ve erken çiçeklenme için 25 ppm GA uygulanmalıdır. İyi gelişme için sıvı gübreler sık sık uygulanmalıdır. Serin ve rutubetli iklim bölgelerinde, yarı gölge altında dışarıda çok iyi yetişir.

Siklamen fidesi

Doğal çiçek soğanları adı ile tanınan bitkilerin bilim dilindeki ismi “geofit”tir. Geofit, soğan, yumru ve rizom gibi özelleşmiş toprak altı organlarında gıda maddesi depo eden otsu bitkilere verilen isimdir.

Ülkemiz bu bitki türleri açısından oldukça zengindir. Cyclamen bu geofitler içinde önemli yer oluşturur. Özellikle de Cyclamen hederifolrum, Cyclamen coum, Cyclamen cilicium yumruları en çok tüketilenlerdir. İşte Cyclamenlerin tohumla üretiminin yanında eski yıllarda doğal olarak bulunan yumruların toplanarak yumrularla üretimi de söz konusuydu. Doğal çiçek soğanlarının doğadan söküm işlemi yöre köylüleri tarafından yapılmakta, sökülen soğanlar sırasıyla köy toplayıcıları, mahalli toplayıcılar ve bölge temsilcilerine geldikten sonra ön depoda gerekli temizlik, yıkama ve kurutma işlemleri yapılarak çeşit ve menşei kayıtları tutulduktan sonra ihracatı firmaya kontenjanları karşılığında teslim edilmektedir.

Firmalar aldıkları soğanları kendi ana depolarına getirip, gerekli hazırlıkları yaptıktan sonra ihraç etmektedirler. Ancak doğayı korumak açısından son yıllarda bu işlemden vazgeçilmiştir.

Siklamen yumrusu

Doğal çiçek soğanları, hızlı şehirleşme ve sanayileşmenin yanı sıra bazı yıllarda yapılan aşırı sökümler nedeniyle azalmış ve hatta Cyclamen cinsleri nesilleri tehlike altındaki bitkiler grubuna girmiştir. Bu durumu önlemek amacıyla Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından doğal çiçek soğanlarının sökümü, üretimi ve ihracatı konularında bir yönetmelik çıkarılmıştır. Ayrıca bu tahribatı önlemek için; üretimi yapılabilen geofitlerin doğadan sökülmeleri tamamen yasaklanmış ve doğal çiçek soğanlarının tarım arazilerinde üretilmeleri konusunda çiftçilere destek verilmiştir. Bu bakımdan cyclamenin yumrularla üretimi de söz konusudur.

Yumrular, ağustos ayında 5 cm derinlikte ve 7,5 cm ara ile gölge bir yerde, hafif kumlu – balçık toprağı ile turba toprağı ya da yaprak çürüntüsü ile karışık bir toprak harcına dikilir. İlkbahar, yaz ve sonbahar nemli; kışın kuru tutulurlar ve topraktan çıkarılmazlar. Kışın kuru otlarla ya da iyi yanmış ahır gübresi + yaprak çürüntüsü karışımından oluşan kompostla üzerleri örtülür. İlkbaharda havalar ısınmaya başlayınca genç fideler gelişmeye başlar.

Siklamen yumrusunun doğal ortamda dikimi

Humusça zengin, yaprak çürüğü içeren, iyi drenajlı toprakların Cyclamen yumruları için uygun bir ortam olduğunu belirtmekte ve toprağın çok ağır ve drenajca kötü olduğu durumlarda en iyi yol olarak 15 cm yükseklikte tavaların hazırlanıp bunlara uygun harcın konularak yetiştiricilik yapılmasını önermektedir.

Siklamen yumrusunun saksıya alınması

Cyclamen hederifolium yetiştiriciliğinde anaçlıktan toplanan tohumlar, havaların serinlemesiyle birlikte ekim ayından itibaren ısıtmasız naylon serada yaklaşık 15 cm derinliğinde torf ile dolu olan tavalara veya kasalara 1 cm derinliğe ekilmekte ve sulama, gübreleme gibi kültürel işlemlere başlanmaktadır.

Siklamen yumrusunun tavalara dikimi

Torfun içeriğine bağlı olmakla birlikte ilk yıl için 100 kg/da triple süper fosfat, 50 kg/da potasyum sülfat ve çok az azotlu gübre ilâvesi gerekmektedir. Yapılan çalışmalarda toprak ortamının özellikle çimlenme aşamasında olumsuzluklara neden olduğu tespit edilmiştir. Üretici koşullarında torf olumlu sonuçlar vermektedir. Aynı çalışmada bazı özellikler üzerinde artan dozlarda verilen amonyum sülfat ve potasyum sülfat gübrelerinin olumsuz, triple süper fosfat gübresinin ise olumlu etkileri gözlenmiştir.

Tohumların 10 cm ara ile ekilmesi, ihraç olgunluğu olan 10 cm çevre uzunluğuna erişinceye kadar aynı ortamda sökülmeden kalmasına olanak sağlamaktadır.

Ekim tarihinden itibaren düzenli olarak nem kontrolü yapılmalı, torf nemini kaybettikçe sulanmalıdır. Ayrıca ortam çok iyi havalandırılmalı, yosun oluşumu mümkün olduğunca engellenmeye çalışılmalıdır. Çünkü oluşan yosun hem bitkinin çıkışını zorlaştırmakta hem de suyun düzgün bir şekilde torf içine girişini engellemektedir. Ekim yapıldıktan itibaren ortam sıcaklığına bağlı olarak 30 ile 45 gün sonra çıkış gözlenmektedir. Ekim yapıldıktan sonra ilk çıkan bitkiler ( ilk oluşan yumrular) beyaz renktedir ve daha sonra yumru rengi sırası ile krem, açık kahve rengi, koyu kahve rengi ve çok koyu kahve rengi olmaktadır.

Çıkış gözlendikten sonra kış koşullarına giren bitkilerde mutlaka her gün havalandırmaya devam edilmelidir. Sera koşullarında bir yıl boyunca bakım altında tutulan bitkiye özellikle nisan ve ekim ayları arasında güneşli günlerde gölgeleme yapılmalıdır. Gölgeleme için seranın üzerinin kireçlenmesinin yanı sıra sera içine gölgeleme materyalinin serilmesi önlem olarak düşünülmelidir. Ayrıca gölgelemeye yardımcı olması amacıyla serada beyaz olmayan sarı veya krem renkli UV katkılı sera naylonu da düşünülmelidir. Mayıs ayının ortasından itibaren bitkinin yapraklarında sararmalar görülmekte ve bitki uyku dönemine girmeye başlamaktadır. Uyku dönemine girmekte olan bitkiler, ekildiği tarih ile uyku dönemine girdiği tarih arasında yaklaşık 8 ay geçmekte ve bu süre sonunda genç bitki elde edilmektedir.

Uyku dönemine giren ve yapraklarını döken bitki, bulunduğu ortamda bırakılabilir. Yumrularda köklenmenin özellikle yandan ve üstten olduğu, alttan köklenmenin ise bunlarla kıyaslanamayacak kadar az olduğu belirlenmektedir. Yumrunun uyku dönemi ağustos ayı ortasına kadar devam etmekte, bu tarihten itibaren yeniden sürme gözlenmektedir.

Bitkinin uyku döneminde fazla sulamadan kaçınılmalı ancak yumru tamamen susuz da bırakılmamalıdır. Yazın su verme işlemi özellikle ilk yılı içinde bulunan yumrular için yaşamsal önem taşımaktadır. Bu yumrularda şaşırtma yapılacaksa uyku dönemi seçilmeli, sürme başladıktan sonra yumrunun yeri değiştirilmemelidir.

Bir yaşını tamamlamış olan yumrularda henüz sürme başlamadan ağustos ayı ortasında 50 kg/da amonyum sülfat, 100 kg/da triple süper fosfat ve 50 kg/da potasyum sülfat gübreleri verilmelidir.

İlk yılını tamamlamış bitkilerde ikinci yıla başlarken genellikle eylül ayı içinde hepsinde olmamakla birlikte farklı sayıda çiçek görülmektedir. Bir yaşında olan yumrular şayet ilk çıkışlarında çiçek vermeyip yaprak çıkarıyorlarsa o yıl çiçek vermemektedirler.

İkinci yıllarına başlayan bitkilerde yine ilk yılda olduğu gibi aynı önlemler alınarak üretim devam ettirilmektedir. İkinci yıl sonunda bitkiler şayet istemiş oldukları şartlar yerine getirilirse pazar olgunluğuna erişebilmektedirler.

Siklamen’in Yetişme İstekleri

Siklamen’de Sıcaklık
Vegetatif gelişim döneminde; 18 – 20 C°, çiçek oluşumu ve çiçeklenme süresince 12 – 15 C°’ ye gereksinim duyar. Daha yüksek sıcaklıkta yaprak gelişimi artar, bu durum çiçeklenmeyi olumsuz yönden etkiler. Sıcak odalarda yeni tomurcuk gelişmez ve mevcut çiçek tomurcukları ıslanmamalıdır.

Bitki, bütün sene dinlenme dönemine girene kadar gelişme durumundadır. Kışın serin ve ışıklı yer ister. Yazın serin ve nemli yeri sever. Toprak asla tamamen kurutulmamalıdır. Eski yapraklar solmadan yenileri gelişmelidir. Çiçeklenme sonrası suyu azaltarak yaprakların kaybolması sağlanır. Yumru yeni saksı toprağı ile daha büyük saksıya gömülür. Serin bir yerde tutulurlar. Ağustos ayında tekrar gelişme başlar.

Serada yeni dikilmiş siklamen fideleri

Siklamen’de Orantılı Nem
Bitkilerin yumruları uyanmadan önce fazla neme ihtiyaç duymaz. Nem ihtiyacı çiçeklenme döneminde fazladır. Yüksek orantılı nemden hoşlanır. % 70 nem olan yerlerde iyi yetişir.

Serada siklamen’ler

Siklamen’de Işık
Çiçeklenme döneminde (aralık ve nisan ayları arası) aydınlık, hafif gölge yerlerde veya gölge yerlerde bulundurulmalıdır. Bitki doğrudan güneş ışığından korunmalıdır. Çiçeklenme bittikten sonra bitkiler, nisan ayından eylül ayına kadar gölge yerlerde korunmalıdır.

Yarı gölgede yetişen (serada ve dışarıda) siklamen’ler

Cyclamen, fotoperiyodizme duyarsız gibi görünmekte fakat uzun gün şartlarında ve yüksek ışık intensitesinde çiçek tomurcukları çok miktarda oluşmaktadır. Çiçekli dönemde bitki aydınlık yerde tutulmalı, doğrudan güneş ışığından korunmalıdır. Yazın %60 gölgeleme yapılmalıdır. Yetişkin bitkiler için 20.000 lux, genç bitkiler için 60.000 lux’lük aydınlatma uygundur.

Siklamen’in Bakımı

Siklamen’de Saksı Değiştirme
Saksı değiştirme işlemi, bitkinin sonbahar ve kışın çiçeklenmesi isteniyorsa temmuz ayı başında; kış sonu ve ilkbaharda çiçeklenmesi isteniyorsa eylül ayı başında yapılır. Saksı harcı olarak 3 kısım yaprak çürüntüsü (2 kısım yaprak çürüntüsü ve 1 kısım gübreli toprak), 1 kısım turba (sıvı ahır gübresi ile ıslatılmış) ve 1 kısım kumun karışımıyla elde edilen harç kullanılabilir. Bir başka harç ise 2 kısım yaprak çürüntüsü, 1 kısım turba ve 1 kısım kumun (perlitin) karışımından oluşabilir. Yapılan başka bir araştırmada ise saksılarda kullanılan harç; 1/3 yaprak çürüntüsü, 1/3 torf veya funda toprağı, 1/3 kum karışımı olup ortam pH’sı 6 civarındadır.

Siklamen’de Gübreleme
Ekim – kasım aylarında haftada bir kez 2 – 3 gr / litre; çiçeklenme döneminde (aralık – şubat ayları arası) ise 2 haftada bir kez 2 g / litre kompoze gübre verilir.

Siklamen’e damlama sulama sistemi ile gübre verilmesi

Yapılan araştırmalar sonucunda; 13–14 aylık vejetasyon süresince bitki başına kullanılan besin maddesi miktarları; azot ( N ) : 613 mg, fosfor ( P2O5 ) : 169 mg, potasyum ( K2O ) : 1190 mg’dır. Buna göre 1–0,3–1,9 dengesinde gübreleme yapılmalıdır.

Saksı değiştirmede 14–10–14 veya 14–16–18 gübresinden harcın metreküpüne 2 kg karıştırılır. Vejetasyon uzunluğu nedeniyle yavaş etkili gübreler tercih edilmelidir. Azotun kökler tarafından alınımı kolay olduğu için çiçeklenme aleyhine aşırı yaprak gelişmesinden sakınmak için bu elementin kullanımına dikkat etmek gerekir.

Birinci saksı değiştirmeden itibaren, her hafta suda erir kompoze gübrelerle, % 0,2 dozda, saksı başına 250–300 cm3 solüsyon hesabıyla gübreleme yapılır. Saksı değiştirmeden çiçek tomurcuğu görünmesine kadar 19–8–16 (+2 MgO), çiçeklenmeye kadar 18–6–26 gübresi kullanılır. Bodur ve sağlıklı cyclamen yetiştiriciliğinde kullanılan besin maddeleri; nitrat formunda N % 1,7, amonyak formunda N % 0.1, P205 % 3.2, K20 % 7.4, MgO % 0.9, SO3 ise % 1.8 oranındadır.

Tam çiçeklenmeden bir ay önce başlamak üzere verilen potasyumlu gübre bol çiçeklenme, çiçek sapında ve kalitesinde artışa sebep olmaktadır. Bu aynı zamanda bitkinin daha uzun süre çiçekli kalmasını sağlar. Yapılan başka araştırmalar sonucunda ise; 1-0.9-2.3 dengesinde gübreleme %14 erkencilik ve bitki boyunda artış sağlamıştır. Damla sistemiyle iki günde bir verilen solüsyonun pH’sı 5.8, EC değeri 1’dir. Yetiştirme sonunda EC, 1,5’e yükselebilir.

Siklamen’de Sulama
Yumrulu bitki oldukları için su verilmesi önemlidir. Bitkinin yumruları uyanmadan önce su gereksinimi hemen hemen yok gibidir. Bitki esas çiçeklenme dönemi olan sonbahar ve kışın (aralık- nisan) kireçsiz su ile 2 -3 günde bir sulanmalıdır. Sulama sırasında yapraklar ıslatılmamalı, su saksının kenarından dökülerek yaprak ve çiçeklerin çıktığı “kalp” denilen
orta kısmının sulanmamasına dikkat edilmelidir. Çiçeklenme bittikten sonra, bitkiye verilen su azaltılmalı ancak saksı toprağının tümüyle kurumasına izin verilmemelidir. Dinlenme dönemi nisandan temmuz ayı başına değin sürer. Daha sonra bitkinin saksı değiştirme işlemi yapılarak, harca verilen su azar azar arttırılır.

Siklamen’in damlama sulama sistemi ile sulanması

Siklamen’de Budama
Kuruyan, çürüyen yaprak ve çiçekler (sapları ile birlikte) kesilip uzaklaştırılmalıdır. Yaprakları kahverengiye dönüştüğü zaman veya solduğu zaman dip kısımlarından tutulup koparılmalıdır.

Siklamen’in Hastalık ve Zararlıları

Önemli hastalıkları; virüs, yumru çürüklüğü, kök çürüklüğü, solgunluk ve kurşunî küf, zararlıları ise nematodlar, kırmızı örümcekler, thirpsler ve yaprak bitleridir.

Bazı hastalıklara kısaca değinecek olursak:

Siklamen’de Solgunluk (Fusarium)
Çoğunlukla bitkinin bir kenarında meydana gelen hızlı sarılaşma, soldurma ve ölüm olur. Bitki gövdesi kahverengileşir. Bitki gövdesinde kırmızı veya mor halkalar oluşabilir. Bu belirtiler çoğunlukla yılın ılık nemli zamanlarında meydana gelir.

Bu hastalıkla karşılaştığımızda mutlaka hastalıktan etkilenmiş olan bitkiler ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

Siklamen’de A ve B:Fusarium etmeni sonucu bitkinin yapraklarındaki etkisi C: Yumru köklerde etkisi

Siklamen’de Yumuşak (Erwinia) Çürüklük
Bitki aniden çöker. Solgunluk yaşanır. Bitki gövdesi çamurlu görünür. Hastalık etmeni bulaşıklığı nedeni ile gövdede bir koku olur. Ilık ve nemli hava, hızlı çürümeye neden olur. Bu yüzden bitki aralığı iyi ayarlanmalı ve hastalıklı bitkiler ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

Siklamen’de A: Yaprak ve çiçek sapındaki etki B: Yumuşak gövde etkisi C: Bitkinin kararması

Siklamen’de Botrytis
Cyclamen bitkisinde sap, yaprak ve çiçeklerinde zarar verir. Çiçekler ve yapraklar, yumuşak bir hal alıp çürür. Genellikle bitkinin yarısını soldurur. Yüksek nem, düşük sıcaklık ve az hava dolaşımı hastalığın yayılmasına neden olur. Bu hastalıktan korunmak için havalandırma yapılmalıdır. Bitkinin yüzeyi kuru tutulmalıdır. Koruyucu amaçlı mantarî ilaçlar uygulanmalıdır.

Siklamen’de A: Gri renkteki mantarların gövdede ve B, C: çiçekte etkisi

Siklamen’de Cylindrocarpon Mantarı
Bitkinin büyümesinde durma noktasına gelmesine neden olan bir mantardır. Olgun yapraklarda çürümelere neden olur. Aşırı sulama ve ağır topraklarda dikim sonucu ortaya çıkar.

Siklamen’de cylindrocarpon mantarının gövde (A) ve yumrudaki ( B, C) yapmış olduğu etki

Siklamen’de (Gloeosporium) Collectotrichum Mantarı
Cyclamen bitkisinde antraknoza sebep olan bir toprak mantarıdır. Mantar, bitkinin merkezine saldırır. Genç tomurcukları ve yaprakları uç kısımlarından soldurur. Ilık geçen kış sonucu ve yüksek nemde sporlar rahatlıkla büyür. Bu ortamda hastalık rahat bir şekilde yayılır. Ayrıca kanatlı böcekler hastalığın yayılmasını arttırmaktadır.

Siklamen’de collectotrichum mantarının yaprak (A), çiçek (B) ve çiçek sapında (C) yapmış olduğu etki

Cyclamen bitkisinde karşılaşılan en önemli zararlı ise kırmızı örümcektir. Kırmızı örümcekler çıplak gözle çok zor görülen portakal renginde küçük böceklerdir. Genellikle yaprağın alt yüzeyinde ördükleri ağlar arasında yavru ve yumurtaları ile birlikte bulunurlar.

Siklamen’de görülen kırmızı örümcek yumurtaları

Yaprakların özsuyunu emerler. Bu da bitkinin zayıflamasına neden olur. Yapraklarda lekeler oluşur ve zaman geçtikçe de sarararak dökülmeler gerçekleşir.

Siklamen’de görülen kırmızı örümcek zararı

Mücadele için özellikle azotlu gübrelemeden kaçınılmalıdır. En iyi çözüm ilaçlama ile elde edilir. Yılın bütün mevsimlerinde yapılacak gözlemlerde yaprakların her birine ortalama 2 – 5 canlı fert olunca ilaçlama yapılmalıdır.

Cyclamen bitkisinde karşılaşılan diğer önemli zararlı ise yaprak bitleridir. Halk arasında pirecik olarak da bilinmektedir. Bitkinin yaprak, gövde, sürgün ve toprak altı kısımlarında bulunabilirler. Gerek beslenmeleri sırasında salgıladıkları zehirli veya uyarıcı bileşiklerle gerekse bitkilerin öz sularını emmek suretiyle onların zayıflamasına ve kurumasına neden olurlar. Bitkide gelişme durur. Yaprak sap ve sürgünlerde çeşitli şekil bozuklukları, kıvrımlar ortaya çıkar. Ürünün kalitesi düşer. İlkbaharda havaların ısınmasıyla zarar artar. Kışı yumurta halinde geçirdiklerinden hasat sonunda bitki artıkları ve yabancı otların toplanıp yakılmasında yarar vardır. İlaçlama mutlaka yapılmalıdır. Zararlı görüldüğü sürece ilaçlama tekrarlanmalıdır. İlaçlama yapılırken de özellikle yaprağın alt kısımları ilaçlanmalıdır.

Siklamen’de görülen yaprak biti

Yukarıda saydığımız hastalık ve zararlılardan başka Cyclamen (siklamen) bitkisinde görülebilecek bazı problemler:

Siklamen’de Yaprak Sararması
Sebebi sıcak ve kuru havadır. Cyclamen sıcak ortamı sevmez. Çiçeğin bulunduğu odanın ısısı 15 C°’ yi geçmemelidir. Eğer odanın ısısı ideal ise yaprak sararmasının nedeni, çiçeğin doğrudan güneş ışığına maruz kalması ya da yeterince sulanmamasıdır.

Siklamen’de Çiçek Komple Solarsa
Fazla sulanması akla gelen ilk nedendir. Çiçeğin suyu alttan verilmelidir.

Siklamen’de kısa zamanda çiçek açması sona ererse
Çiçek çok fazla sıcak bir odada tutuluyordur, gereğinden fazla ya da az sulanıyordur. Bulunduğu odanın havası kurudur.

---