Ispanak Üretimi

Ispanak Yetiştiriciliği

Ispanak Tanımı ve Önemi

Bilimsel sınıflandırma:

Âlem : Plantae
Sınıf : Magnoliopsida
Takım : Caryophyllales
Familya : Amaranthaceae
Cins : Spinacia
Tür : S. oleracea

Ispanak bitkisinin ana vatanı Orta Asya’dır. Serin iklim sebzesidir. Kış ve ilkbahar aylarında üretimi yapılır. Ispanak ülkemizin sadece aşırı yağış alan Doğu Karadeniz bölgesinde çok sınırlı olmak üzere, bunun dışındaki bütün bölgelerimizde yetişebilen ve büyük miktarlarda üretilen bir sebzedir. Ülkemizde üretilen ıspanak miktarı 181.000 ton civarındadır. Ispanak sıcak bölgelerimizde yaz sonlarında ve kışın, soğuk yörelerimizde ise kış ve ilkbahar döneminde üretilir. Kış mevsimi boyunca bütün bölgelerimizde tüketilen bir sebzedir. Taşıma ve ulaşım imkânlarının artması ve iyileştirilmesi nedeniyle kış boyunca güney ve batı bölgelerimizde üretilen büyük miktarlardaki ıspanak iç ve doğu bölgelerimizde pazarlanmaktadır. Ispanağın dondurulmuş olarak pazarlanabilmesi ve bu amaca uygun bir sebze oluşu yanında çorba ve çocuk maması sanayinde kullanılması da üretimi olumlu yönde etkilemiştir.

Aşağıdaki tabloda besin değerleri dikkatlice incelendiğinde ıspanağın insanlar için ne denli önemli ve mükemmel bir besin kaynağı olduğu ortaya çıkar. Ispanak, bedenin kansere yakalanma rizikosunu azaltır. Yapılan araştırmalar ıspanağı bolca tüketen kişilerde bazı kanser türlerine yakalanma olasılığının çok düşük olduğunu göstermiştir.

Ispanak bitkisinin besin değerleri:

Ispanak, zengin oranlı lifiyle peklik (kabızlık) çekenlere iyi gelmektedir. Ayrıca ıspanağın, idrarı artırıcı, müshil, tonik (bedeni güçlendirici) ve yatıştırıcı etkileri de bulunmaktadır.Bu denli çok yararı olan ıspanak yüksek oranda oksalat içermesi nedeniyle her gün değil, haftada iki kez yenilmesi yararlı olur. Taze olmayan ıspanaklar kesinlikle yenmemelidir.

Ispanak:

Gut hastalığı, safra ve böbrek taşı rahatsızlıkları çekenler yüksek oranda oksalat içeren ıspanağı yememelidir.

Ispanak Bitkisinin Botanik Özellikleri

Ispanak, dünyada ve ülkemizde bol üretilen ve tüketilen sebzelerden biridir. Pek çok çeşidi bulunan ve oldukça kolay yetiştirilen ıspanak, bir yıllık otsu bitkidir.

Ispanak’ta kök yapısı: Güçlü bir kazık kökü ile buna bağlı toprağın yüzeyine yakın gelişen ince saçak kökleri vardır. Kazık kök uygun ortamlarda 40–50 cm derinliğe kadar büyüyebilir. Şartlar uygun olmadığında daha yüzeysel bir gelişme gösterir.

Ispanak bitkisinin kök yapısı:

Ispanak’ta gövde yapısı: Ispanak bitkisi rozet gövde yapısına sahip otsu bir bitkidir. Bakım şartlarına, çeşidine ve bitkinin erkek veya dişi oluşuna göre gelişmesi büyük farklılık gösterir. Erkek bitkilerde gövde daha erken dönemde gelişir.

Çiçek sürgünü çok az dallanma gösterir. Dişi bitkilerde ise çiçek sürgünü daha yüksek boyludur. Erkek ve dişi bitkilerde sürgün aşağıdan yukarıya doğru azalan ve ayaları küçülen yapraklar taşırlar.

Ispanak bitkisinin gövde yapısı:

Ispanak’ta yaprak yapısı: Ispanaklarda yenen kısım yaprak olduğu için yaprak özellikleri oldukça önemlidir. Ispanak yaprakları oldukça uzun yaprak sapı ve yaprak ayasına sahiptir. Yaprak ayası düz olabileceği gibi kıvrık da olabilir. Yapraklarının biçim, renk, etliliği bakımından ve bir de yaprak ayasının düz ya da kıvırcık olması yönünden ıspanaklar, çeşitli tiplere ayrılır.

Ispanak bitkisinin yaprak yapısı:

Ispanak’ta çiçek yapısı: Ispanak bitkisinde çiçek yapısı önemli değişiklikler gösterir. Çiçekler erselik veya monoiktir. Erselik çiçeklerde iki form görülür. Birincisinde erkek ve dişi organlar normal yapıdadır. İkinci formda ise erkek organlar yumurtalık üzerinde oluşmuştur. Monoik çiçek yapısına sahip çiçeklerde ise erkek çiçeklerde dişi organ, dişi çiçeklerde erkek organ körelmiştir.

Ispanak bitkisinin çiçek yapısı:

Ispanak bitkisinin organları:

Ispanak’ta tohum yapısı: Ispanaklarda tohum, yalancı bir meyvedir. Tohum rengi, yeşilimsi kahverengi ve bej renkte olabilir. Tohum 3-3.5 cm çapındadır. Ispanağın tohumları da dikenli ya da pürüzsüz olmak üzere iki tipte olur. Tohum normal şartlarda 16-25 C°’de 6–8 günde çimlenir.

Ispanak bitkisinin tohumları:

Ispanak Bitkisinin Ekolojik İstekleri

Ispanak yetiştiriciliğinde iklim önemli bir faktördür. Serin iklim sebzesi olmasına rağmen aşırı soğuklar bitkiye zarar verir. Ayrıca sıcaklık ve kuraklık da bitki gelişimini olumsuz yönde etkiler.

Ispanak yetiştiriciliğinde ideal sıcaklık 15–18 derecedir. Tohumun çimlenmesi için 5 derece sıcaklık gereklidir. Toprak sıcaklığının yükselmesi çimlenmeyi hızlandırır ve çimlenme süresini kısaltır. Toprak sıcaklığı 30 dereceyi bulursa tohum çimlenmez.

Ispanak bütün topraklarda yetiştirilebilir. Toprak seçme özelliği yoktur. Ancak asitli topraklar ıspanak için uygun değildir. Toprağın asiditesi 6,5–7,5 arası olmalıdır. Ispanak iklim şartlarına, yetişme mevsimine ve hasat şekline bağlı olarak ağır killi topraklardan kumlu topraklara kadar geniş bir yelpazede başarı ile yetiştirilir. Toprak yüzeyi ile yaprak sapı arasında kalan açının küçük olduğu yere yatay gelişen ve elle hasat yapılan türler killi topraklarda yetiştirilmemelidir. Özelliklede yetişme mevsiminde sağanak yağış alan yerlerde killi topraklarda yetiştirilen ıspanak yapraklarının yüzeyine yapışan çamurun temizlenmesi sorun yaratmaktadır. Bu tür topraklarda dikine büyüyen türler yetiştirilmelidir.

Killi topraklarda verim ve kalite önemli ölçüde artar. Bitkiler uzun ömürlü olur. Erkencilik amaçlanan durumlarda ve ilkbaharın kısa yetiştirme periyotlarında hafif karakterli topraklar tercih edilmelidir. Tohum üretimi amaçlanıyorsa tohum kalitesi ve verimi açısından killi topraklar tercih edilmelidir. Topraktaki organik madde miktarı yetiştiriciliğin başarısı açısından önemlidir. Yüksek organik madde, verimi ve kaliteyi artırır. Ancak taze çiftlik gübresi kullanılmamalıdır.

Önemli Ispanak Çeşitleri

Matador Ispanağı: Son yıllarda oldukça fazla yetiştirilmektedir. Bitki sık ve kuvvetli bir bünyeye sahiptir. Yaprakları kabarcıklı olup kısa saplıdır. Koyu yeşil renklidir. Tohumlar hafif basık, iri ve üzerleri pürüzlüdür. Toprak bakımından pek seçici değildir. Erkek bitki oranı azdır. Tohumculuk için uygundur. Çiftçiye tavsiye edilebilecek bir çeşittir.

Matador ıspanak çeşidi:

Üniversal ıspanak: Yaprakları açık yeşil renkli olup Üzerleri düzdür. Yaprak uçları sivridir. Yaprak sapı uzundur. Çabuk gelişen bir çeşittir. Erkek bitki oranı % 50 kadardır. Tohumları yuvarlaktır. Toprak bakımından pek seçici değildir. Ancak tınlı topraklarda verimin arttığı bilinmektedir.

Üniversal ıspanak çeşidi:

Ispanak bitkisinin ana ve ikinci ürün olarak yetiştiriciliği yaygındır. Ispanak kuru tarlaya ekilmez. Bu nedenle ekilecek tarlaya salma sulama yapılır ve toprağın tava gelmesi beklenir.

Sürümden önce çiftlik gübresi toprağa serilir. 20–25 cm derinliğinde sürüm yapılır. Ticari gübreler sürümden sonra toprak yüzeye verilerek kazayağı ve diskaro ile toprağın 8– 12 cm derinliğine karıştırılır. Genel olarak dekara 10–12 kg azot, 8–10 kg fosfor ve topraktaki miktarına göre potasyum verilmek üzere hesaplamalar yapılmalıdır. Fosfor ve potasyumun tamamı ile azotun yarısı ekimden önce, diğer yarısı hasattan en az bir ay önce toprağa verilmelidir.

Tarlada ıspanak yetiştiriciliği:

İyi hazırlanmış tavlı toprağa dekara 1–1,5 kg tohum gelecek şekilde ekim yapılır. Ekim yaparken tüm alan için ayrılmış tohum ikiye ayrılır. İlk kısmı, alanın tamamına bir yönde ekilir. Diğer kısmı, ekim yönünün dikine istikamette serpilerek yeknesaklık sağlanır. Daha sonra sürgü çekilerek tohumla toprağın sıkıca teması sağlanmış olur. Mibzerle ekim imkânı var ise sıra arası 20–25 cm, sıra üzeri 3–5 cm gelecek şekilde tohum sıklığı sağlanır. Dekara 0,7–1 kg tohum kullanılır. Elle ekim yapılırsa daha fazla tohum kullanılır. Mibzerle ekimin iki katı kadar tohum atılır. Tohum derinliği 3-4 cm olmalıdır.

İlginizi Çekebilir!