Kereviz Üretimi

Kereviz Yetiştiriciliği

Kereviz kış sebzesidir; kök ve yaprak sapları sebze olarak değerlendirilen bir bitkidir. Eğer kereviz tohumu için üretiliyorsa 2 yıllık, sebze olarak üretiliyorsa tek yıllık bir bitkidir. Kerevizin ekim alanı ve üretim miktarı yıldan yıla değişiklik göstermektedir. Ülkemizde 1200–1500 hektarlık bir alanda yaklaşık 18.000–20.000 ton civarında kereviz üretilmektedir.

Kereviz sebzesi:

Kereviz karbonhidrat ve proteince fakir bir sebzedir. A, B, C vitamini ve mineral madde bakımından zengin olması nedeniyle insan beslenmesi ve sağlığı bakımından sebzeler içinde özel bir yeri vardır.

Dünyanın birçok yerinde kereviz yetiştirilebilir. Anavatanı Amerika, Avrupa, Avustralya ve Hindistan olarak kabul edilir. Avrupa’nın birçok yerinde, özellikle Akdeniz kıyılarında çukur alanlarda, akarsu vadilerinde ve bataklıklarda yabani kereviz formlarına rastlanır.

Kerevizin Tanımı ve Önemi

Yüzyıllarca tıbbi bitki olarak yetiştirilen kerevizin sebze olarak kültüre alınması diğer sebzelerden oldukça sonraya rastlamaktadır. Bugün hem halk arasında hem de modern tıpta, kerevizin yapısında bulunan vitamin ve diğer maddeler nedeniyle iştah açma, sinirleri yatıştırma, böbrek ve mafsal hastalıklarında kullanılabilen şifalı bir bitkidir.

Bilimsel sınıflandırılması:

Âlem : Plantae
Bölüm : Angiosperms
Sınıf : Magnoliopsida
Takım : Araliales
Familya : Apiaceae
Cins : Apium
Tür : Apium graveolens L. (kök kereviz) Apium graveolens L. var. dulce (sap kereviz)

Kereviz Bitkisinin Botanik Özellikleri

Kereviz Kökü: Kerevizde kökler yumrunun alt kısmından meydana gelir. Kök kerevizlerinde kökler daha kalın ve etlidir. Sap kerevizlerinde ise ince ve ağ şeklindedir. Kökler genellikle dikey olarak büyür, yanlara yayılma oldukça azdır. Toprak yapısı ve su seviyesine bağlı olarak kökler 1–1,5 m derinliğe kadar inebilir. Ancak köklerin büyük çoğunluğu 20–30 cm derinliğe kadar inebilir.

Sap ve kök kerevizde kök ve yumru oluşumu:

Kereviz Yumrusu: Yumru, kök kerevizlerinde oluşur. Sap kerevizlerinde ise belirgin bir yumru oluşmaz. Yumru yuvarlak, ters topaç, silindirik gibi farklı formlarda olabilir. Yumrunun şekli üzerine çeşit özelliği ve bitkiler arası mesafe etkili olur. Bitkiler arası mesafeler azaldığında yumruların küçüldüğü görülür. Yumruların üst kısmından yaprak sapları çıkar. Yaprak saplarının yaşlanması ve dökülmesi ile yumru üstü girintili ve çıkıntılıdır. Alt tarafı yuvarlak olup tamamen köklerle kaplıdır. Yumrular tam olgunlaştığında yaprak sapları ile kök arasında belirgin bir açıklık meydana gelir. Yumrular sarımsı açık kahve, sarımsı kül ve krem rengindedir.

Kök kerevizde yumru oluşumu:

İklim koşulları, toprak yapısı, su düzeyi gelişme devresinin uzunluğu ve çeşit özelliğine bağlı olarak yumru ağrılığı değişir. Yumruların ağırlığı 100 g’dan başlayarak 1000 g’a kadar çıkar. Ortalama yumru ağırlığı 150–400 gram arasında değişir. Besin maddelerinin toplanmasıyla yumru irileşmeye başlar. Hasat gecikirse yumruların içinde koflaşma veya boşalma meydana gelir. Bu tip yumruların pazar değeri azalır.

Kereviz Gövdesi: Kerevizlerde soğuklama ihtiyacı karşılandıktan sonra çiçeklenme meydana gelir. Gövde 80–100 cm boy alır ve çok sayıda dal meydana getirir. Gövdenin içi boştur. Ancak gövde içi boş olmasına karşın sert ve dayanıklıdır. Gövde üzerinde oluşan sürgünler yaprak koltuklarından çıkar. Sürgünleri dallanarak sürgün uçları şemsiye şeklindeki çiçek tablasını oluşturur.

Kerevizde gövde oluşumu:

Kerevizde Yapraklar: Kereviz yaprakları varyetelere göre değişmek üzere 15 cm’den başlayarak 60 cm’ye kadar uzayan yaprak sapı oluşturur. Yaprak sapları yumrunun primer sürgün bazalından çıkar. En içte en genç yaprak bulunur. Primer sürgün bazalının en dışında bulunan yaprak sapları zamanla ölür ve bazal üzerinde izleri kalır. Yaprak saplarının yumruya bağlandığı dip kısmı 1–2 cm kalınlığında olup uç kısma doğru giderek incelir. Renkleri yeşil ve açık yeşildir. Yaprak saplarının 15–30 cm’lik kısmında yaprak bulunmaz; ucunda ise birleşik yaprak hâlinde karşılıklı ikişer yaprak bulunur.

Kök ve sap kerevizde yapraklar:

Sap kerevizlerde yaprak sapı daha kalın ve etlidir. Yaprak saplarının dip kısmı 3–4 cm genişliktedir. Rengi açık yeşil, sarı veya beyazdır. Yaprak sapının kesitinde üst tarafta bir oluk meydana gelir, alt tarafı ise yuvarlaktır. Yaprak sapının kesitindeki oluk üst tarafta belirgin olup uç tarafa gidildikçe azalır. Oluk dip kısımda daha belirgin olup uç tarafa gidildikçe kaybolur.

Kereviz yaprak sapların kesiti:

Sap kerevizlerde yaprak saplarının beyazlatılması gerekmektedir. Beyazlatma toprak içine gömme, sık dikim veya bazı materyallerle yaprak sapları sarılarak elde edilir. Beyazlatılan yaprak saplarının uzunluğu 30–40 cm civarında olmalıdır.

Kereviz saplarının örtülmesi:

Yaprak sapının üzeri boylamasına hafif oluklu ve parlaktır. Yaprak sapının uç kısmında bulunan yaprakların kenarları belirgin bir şekilde dişlidir. Yaprakların üst yüzeyi parlak ve tüysüz, alt yüzeyi ise mattır. Bazı yabani türlerde alt yüzeyde hafif tüyler bulunur, yaprak rengi koyu yeşil ve sarı yeşildir.

Sap kereviz:

Kereviz Çiçek’i: Gövde üzerinde yaprak koltuklarından çıkan sürgünler şemsiye şeklindeki çiçek tablası ile son bulur. Şemsiye şeklindeki çiçek tablası düz, iç veya dış bükey bir formdadır. Çiçek tablası üzerinde çok sayıda çiçek oluşur. Çiçeklerin rengi başlangıçta yeşil daha sonra kirli beyaz ve sarıya dönüşür. Çiçek tablasında olgunlaşma dışarıdan içeriye doğru olur. Tohumlar olgunlaştıktan sonra kolayca dökülür. Tohumlar tamamen olgunlaşmadan havuçta olduğu gibi çiçek tablaları hasat edilerek kurutma ve harmanlama yerlerine alınmalıdır.

Kereviz bitkisinin çiçeği:

Kerevizde çiçekler erselik yapıdadır. Bir çiçekte beş adet yeşil renkli çanak, beş adet beyaz taç yaprak bulunur. Taç yaprakların dip kısımlarına yakın bir yerden beş adet erkek organ çıkar. Ortada 2 karpelli dişicik tepesi ve dişi organ bulunur. Her karpelde çevre koşullarına bağlı olarak 10–14 adet arası değişen küçük sarımsı veya kurşuni kahverengi renkte tohumlar oluşur. Kerevizlerde çiçekler erselik yapıda olmasına rağmen yabancı döllenme görülür. Zira çiçek üzerindeki erkek organlar dişi organlardan önce olgunlaşır. Bu nedenle olgunlaşan polen tozları arı veya böceklerle başka çiçeklere taşındığı için yabancı döllenme oranı yüksektir.

Kereviz’in Ekolojik İstekleri

Kereviz kışları ılık, yazları fazla sıcak ve kurak geçmeyen yerlerde çok iyi gelişme göstermektedir. Yetiştirme döneminde optimum sıcaklık isteği 15–20 °C’dir. Düşük ve yüksek sıcaklıklardan hoşlanmaz. 30 °C’nin üzerindeki sıcaklıklarda gelişme olumsuz yönde etkilenir. Tohumların toprakta çimlenebilmesi için minimum sıcaklığın 4 °C olması gerekir. Bitki –1 °C’ye kadar olan düşük sıcaklıklara dayanabilir. İlkbahardaki geç donlardan olumsuz yönde etkilenir. –2° C’deki sıcaklıklarda toprak içinde bulunan kök kerevizlerin yumruları zarar görür. Bitkiler 10 °C ’nin altındaki düşük sıcaklıklarda vernalizasyona uğrar ve erken çiçeklenme meydana gelir. Vernalizasyon durumunda bitkiler ne kadar yaşlı olursa çiçeklenme yüzdesi o kadar artar. Kerevizin vegetatif devreden generatif devreye geçmesinde en önemli faktör düşük sıcaklıklardır.

Kereviz bitkisi ılık ve serin iklimleri sever. Nemli deniz kıyılarında ve kuvvetli topraklarda bol mahsul verir. Soğuklara karşı oldukça dayanıklı olduğu hâlde sıcak ve kurak şartlardan hoşlanmaz. En iyi geliştiği iklim, nispeten serin ve yağışın gelişme periyodu içinde muntazam dağıldığı iklimlerdir.

Kerevizler ışık miktarı ve şiddetine karşı fazla reaksiyon göstermezler. Ancak ışıktan fazla hoşlanmazlar. Gölge yerlerde daha iyi gelişim gösterirler.

Kerevizler fazla rüzgârı sevmez. Ancak havadar yerlerden hoşlanır. Kuytu ve havasız yerlerde gelişme yavaşlar ve çeşitli mantari hastalıklara yakalanır.

Kereviz bitkisi:

Kereviz toprak istekleri açısından seçici bir bitki olmamakla birlikte derin bünyeli tınlı kumlu nitelikli toprakları sever ve buralarda iyi gelişir. Hafif bünyeli topraklarda yapılacak üretimlerde bitkinin düzenli gübreleme ve beslenmeleri sağlanmaktadır. Killi topraklarda yumrular küçük kalır. Toprak pH’sı 7,0 civarında olmalıdır. Toprakta humus miktarı arttıkça yumrunun büyüklüğü ve kalitesi de artar.

Kök kerevizde toprak pH oranı 6,5–7,0 olan hafif killi toprak olabileceği gibi ağır kumlu, killi toprak da tercih edilebilir. Yeterli miktarda organik madde içermelidir. Çok ağır toprak kullanımı sonbahar aylarındaki yağışlı günlerde ürünün kaldırılmasında problem yaratabilir.

Önemli Kereviz Çeşitleri

Kereviz sebzesi iki türlü üretilmektedir. Bunlar sap kereviz ve kök kerevizdir. Bu iki kereviz arasındaki farklar şunlardır:

Kök kerevizin kökü, sap kerevizin sapı yenir. Kök kerevizde depo kök oluşurken sap kerevizde bu oluşum yoktur.

Kök kerevizlerin yaprak sapları daha uzun lifli bir yapıya sahiptir. Yaprak sapının ortası boştur. Sap kerevizin yaprak sapı biraz daha kısa bir yapıya sahiptir. Lifsiz veya daha az ve ortası doludur. Kök kerevizin taze iken yaprakları yenir.

Sap kerevizde yapraklar daha toplu bir gelişmede iken kök kerevizde yapraklar daha dışarı açılarak serbest gelişir.

Apium graveolens L. var silvestre presl: Yabani (kesme) kereviz olup bu formdan kök ve sap kerevizler meydana gelmiştir. Kesme kerevizlerde hem kök hem de sap istenilen oranda gelişmemiştir. Kesme kerevizler kök kerevizler ile sap kerevizler arasında bir geçiş formudur. Bu kerevizlerde yapraklar ince, tüysüz ve sap üzerinde iki taraflı olarak sıralanmıştır. Soğuklara karşı kök ve sap kerevizlerine oranla daha dayanıklıdır.

Apium graveolens L.var. rapaceum Mill.: Kök kerevizi olup botanik bakımdan tam bir yumru ve tam kök değildir. Yumru yenen kısmı teşkil eder. Sebze olarak değerlendirilen yumru üç kısımdan meydana gelmiştir. Sap bazalından köke doğru ilk 1/3’lük kısım rozet şeklinde gelişen primer sürgündür. Ortada bulunan 1/3’lük kısım ise hipokotildir. En altta kalan 1/3’lük kısım kökün bazalını oluşturur.

Kök kereviz:

Apium graveolens L. var. dulce Mill. : Sap kerevizi olup bu kereviz çeşidinde yumru gelişmemiştir. Yaprak sapları kalınlaşmış olup 3–4 cm genişlikte ve 50– 50 cm uzunlukta saplar oluşur. Bu sapların sebze olarak değerlendirilebilmesi için taze yeşil renkli veya beyazlatılmış olması gerekmektedir.

Sap kereviz:

Kerevizlerde oluşan tohumlar aslında bir meyvedir. Tohumları çok küçüktür. En küçük tohumlu sebzeler arasında yer alır. Tohumların kendine özgü bir kokusu vardır. Bu koku tohumun bünyesinde bulunan yağlardan kaynaklanır.

Kereviz tohumu:

Tohumların bin dane ağırlığı 0.35–0.50 gramdır. Bir gramda bulunan tohum sayısı ortalama 2000–3000 adet arasında değişir. Tohumlarda en düşük çimlenme gücünün % 75 olması istenir. Tohumlar çimlenme özelliğini 4–6 yıl muhafaza eder. Kontrollü koşullarda saklanan tohumlar çimlenme özelliklerini yaklaşık 15 yıl muhafaza eder. Tohumların çimlenebilmesi için optimum çimlenme sıcaklığı 20–30 °C’dir. Bu sıcaklıkta tohumların çimlenmesi 14–15 gün içinde tamamlanır.

Kereviz üretimi için kullanılan toprak, ekim veya dikiminden önce çok iyi hazırlanmalıdır. Bu nedenle toprağın birkaç defa derin olarak sürülüp işlenmesi gerekir. Ekim ve dikim öncesinde de toprak tekrar derin olarak sürülmeli ve dekara 4:4:8 oranında azot, fosfor ve potasyumlu gübre verilmelidir (12kg N, 12kg P, 24 kg K).

Kereviz doğrudan yerine tohum ekimi ile de yetiştirilebilir. Ancak ülkemizde olduğu gibi birçok ülkede kereviz fide ile yetiştirilmektedir. Vegetasyon dönemi uzun ve sonbaharı ılık geçen yerlerde direk tohum ekimi ile yapılan yetiştiricilikte iyi sonuç alınabilir. Ancak direk tohum ekimi yerine fide dikimi ile yapılan yetiştiricilik daha çok tercih edilir. Kereviz fideleri ya hiç şaşırtılmadan ılık yastıklarda ya da kasalara ekilerek orada çimlenmiş toprak üzerine çıktıktan sonra ılık yastıklara şaşırtılması suretiyle yetiştirilir.

Şaşırtılmadan ılık yastıklarda üretilen fidelerde çimlendirme döneminde çok büyük sorunlarla karşı karşıya gelinir. Bu yetiştirme yönteminde kereviz tohumları ılık yastıklara seyrek olarak ekilir. Ancak yeknesak bir çimlenme ve gelişme olmadığı için tercih edilmez. Bu nedenle kereviz tohumları kasalara ya da viollere ekilir. Daha sonra ılık yastıklara şaşırtılır.

Kasaların içi harçla doldurulduktan sonra tesviye yapılır. Daha sonra kereviz tohumları ince elenmiş toprakla karıştırılarak m2ye 2 g hesabı ile birkaç defada enine boyuna serpilerek ekilirler. Ekimden sonra tohumların üzerine 2–3 mm kalınlığında kapak atılır. Kapak atıldıktan sonra çok ince bir süzgü ile tohum ve kapağı akıtmayacak şekilde su verilir. Tohumların ekildiği harç ve kapak materyalinin suyu iyice emmesi için birkaç defa dikkatlice sulanmalıdır. Sulamadan sonra nem kaybını asgariye indirmek amacıyla kasanın üzeri cam veya naylon ile örtülür. İlk çimlenme görülünceye kadar kasaların üzeri örtülür. Bu dönemde sıcaklığın en az 10 °C olması gerekir. En iyi çimlenme 25–30 °C’de görülür.

Kereviz fidesi:

Tohum ekiminden 2 hafta sonra çimlenme başlar. 4. haftanın sonunda çimlenme tamamlanır. Tohumların çimlenmesinden sonra kereviz fideleri çok kuvvetli bir şekilde gelişir. Bir m2’den 4000–5000 adet fide elde edilir. Kereviz fideleri ilk hakiki yapraklarını çıkardıklarında, yaklaşık 2,5–3 cm boy aldıklarında yeknesak bir gelişme sağlamak için ılık yastıklara şaşırtılırlar. Fideler şaşırtılmadan önce bolca sulanır. Kasalardan sökülen fideler genellikle sıra arası 6–8 cm, sıra üzeri 2–3 cm olacak şekilde şaşırtılır. Daha sonra fideler, üşümelerini önlemek amacıyla en az 10 °C’nin üzerindeki sularla düzenli olarak sulanır. Fideler 10–15 cm boy aldığında ve 4–5 yapraklı hâle geldiğinde esas yetiştirme yerlerine dikilmesi gerekir. Bu dönemde fideler bol miktarlarda saçak kök meydana getirmiştir. Dikimden 1 veya 2 gün önce yastıklar sulanır. Bu arada toprak dikim için hazırlanmış olmalıdır. Kereviz fideleri düzenli yağış alan yerlerde düze, kurak yerlerde ise tava veya masuralara dikilir.

Düzenli yağış alan veya sulamanın yağmurlama şeklinde yapıldığı yerlerde kereviz üretimi yapılacak ise fidelerin dikimi düzenli yapılır. Dikimde sıra arası 50–60 cm, sıra üzeri 30–40 cm olmalıdır. Ancak dikine büyüyen varyetelerde dikim mesafeleri daha düşük, yatay gelişen varyetelerde ise bu mesafeler daha geniş olabilir. Fidelerin dikimleri sökülmüş oldukları derinliğe yapılmalıdır. Dikimden hemen sonra yağmurlama sulama yapılır. Dikimde gecikme olursa fidelerin kökleri ve yaprakları tıraşlanabilir. Ayrıca dikimde fidelerin büyüme uçlarının toprak altında kalmamasına özen gösterilmelidir.

Kurak bölgelerde ve küçük aile işletmelerinde kereviz fideleri tavalara dikilir. Bu yetiştirme yöntemi fazla uygulanmamaktadır. Fazla rutubet ve ıslaklık nedeniyle köklerde çürüme, yapraklarda ise bazı mantari hastalıklar meydana gelmektedir.

Kereviz fidesinin araziye dikimi:

Kereviz yetiştiriciliğinde en çok uygulanan dikim yöntemi, dar masuralara tek sıralı veya geniş masuralara çift sıralı dikim şeklidir. Dar masuralarda 70–80 cm olacak şekilde masuralar açılır. Masuralara dikimde sıra üzeri mesafeler genellikle 30–40 cm arasında olmalıdır. Dikim büyüklüğüne gelmiş fideler sökülür. Masuralara su verilir. Daha sonra masuraların boyun noktasına fidelerin büyüme ucu su seviyesinden yukarıda kalacak şekilde dikim yapılır. Fidelerin dikimi genellikle elle yapılır. Geniş alanlarda ise düze dikimin makine ile yapılması iyi sonuç verir. Derin dikim yumrunun şekli ve kalitesini olumsuz yönde etkiler. Dekara 4000–6000 fide dikilir.

Sap kerevizlerin üretim şekli kök kerevizlerin üretim şeklinden farklı değildir. Sadece dikim sıklığı ve yaprak saplarının ağartılması için yapılan işlemler farklıdır. Sap kerevizleri dikine büyüdüğü için sıra arsı 40–50 cm, sıra üzeri 25–30 cm olacak şekilde dikilir. Ayrıca yaprak sapları 25–30 cm boy aralığında, yaprak saplarının ışık almaması için siyah ışık geçirmeyen alüminyum folyo, siyah fotoğraf kâğıdı vb. örtülerle fazla sıkmadan ışık almasını engelleyecek şekilde sarılırlar. Bu şekilde yaprak sapları 1,5–2 ay sonra ağarmış hâle gelir. Yaprak sapları toprak seviyesinden kesilir ve üst taraftaki yaprak ayaları da kesilerek hasat edilir. Beyazlatma için sapların üzerine bağlanan materyal hiç çözülmeden hasat edilmelidir.

Dikim sıklığı, çeşit özelliği ve bakım şartlarına bağlı olarak dekardan 2500–3000 kg kök kerevizi alınabilir. Sap kerevizi olarak dekardan 6–8 bin demet sap kerevizi hasadı yapılabilir.

Kerevizlerde tohum üretimi kökten tohuma veya elverişli koşullarda tohumdan tohuma yöntemi ile yapılmaktadır. Tohumluk kerevizlerin üretiminde piyasa için yapılan üretim şeklinde olduğu gibi aynı yol takip edilir.

Kışları soğuk geçen yörelerde tohumluk kereviz üretimi yapılacak ise tohumluk özelliği göstermeyenler hasat edilerek satışa gönderilirler. Tohumluk özelliği gösteren kereviz bitkileri ilkbaharda yapılacak dikim zamanına kadar kışı geçirmek üzere elverişli koşullarda rutubet ihtiva eden kum içerisine gömülerek muhafaza altına alınır.

Bu bitkilerde dikim zamanına kadar bazı zararlar meydana gelebilir. Dikim zamanında kurumuş ve bozulmuş yapraklar ile diğer kısımları ayıklanır. Tohumluk özelliğini kaybetmiş bitkiler uzaklaştırılır. Sağlam kerevizler ise 80 x 50 cm mesafelerle yerleştirme yerlerine dikilir. Ayrıca kışları ılıman geçen bölgelerde tohumluk özelliği göstermeyen kereviz bitkileri hasat edilerek satışa gönderilir. Tohumluk özelliği gösteren bitkiler ise seçilerek yetiştirme yerlerine yukarıdaki ölçülerle dikilir.

Tohumdan tohuma üretimde ise kereviz fideleri şaşırtma büyüklüğüne geldiğinde saksılara veya fide yetiştirme viyollerine şaşırtılırlar. Bu fideler, soğuk yastıklarda veya soğuk seralarda pişkin hâle gelinceye kadar tutulur. Tohumluk üretimi için ekolojik koşullar elverişli hâle geldiğinde yetiştirme yerleri hazırlanır ve kereviz fideleri esas yetiştirme yerlerine dikilir. Tohumluk kereviz bitkilerinde görülen dallanma nedeniyle sıra arası ve sıra üzeri mesafeler sofralık kereviz üretimine göre artırılmalıdır. Tohumluk kerevizlerde kültürel işlemler piyasa için yapılan üretimde olduğu gibidir. Çapa, sulama, gübreleme, hastalık ve zararlılara karşı mücadele zamanında ve aksatılmadan yapılmalıdır.

Tohumluk bitkiler, ekolojik koşullar ve çeşit özelliğine bağlı olarak ağustos ve eylül ayında tohumlarını olgunlaştırarak hasat olgunluğuna gelir. Hasada gelmiş bitkiler küçük işletmelerde toprak seviyesinden kesilerek gölge bir yerde bezler üzerine serilir ve çiçek tablası üzerinde bulunan tohumlar tamamen kuruyuncaya kadar birkaç gün bekletilir. Büyük işletmelerde ise bitkiler makine ile toprak seviyesinde kesilir, daha sonra gölge bir yerde birkaç gün kurutulur. Ayrıca son yıllarda belli bir olgunluğa gelmiş tohumluk kereviz bitkileri kombine hasat makineleri ile hasat edilmektedir. Hasat edilen tohumluk kereviz bitkilerinde hangi usulle olursa olsun harmanı yapılan tohumlar arasında sap, saman ve diğer küçük yabancı maddeler bulunur. Tohumlar selektörden geçilerek temizlenir ve boylara ayrılır. Ayrıca tohumlar üzerinde tohumluk materyale zarar verecek ölçüde rutubet bulunmamalıdır. Bunun için tohumlar çok iyi bir şekilde kurutulmalıdır.

Kerevizlerde tohum verimi çeşit, bitkiler arası mesafe, yetiştirme ve bakım şartları ile hasat ve tohum ayırma usullerine bağlı olarak değişir. Dekardan ortalama 20–40 kg’a kadar değişen miktarlarda tohum alınabilmektedir.

İlginizi Çekebilir!